Wat er in zes NIVOZ-onderwijsavonden voorbijkwam: over hoe we elkaar weer kunnen vinden

10 juni 2025

In het (bijna) voorbije schooljaar hebben we bij NIVOZ zes onderwijsavonden geprogrammeerd, zowel in huis als buitenshuis, op scholen van NUOVO. Door de avonden heen klonk het NIVOZ-jaarthema: 'Verkeerd verbonden - over hoe we elkaar weer kunnen vinden' . Op deze pagina vind je een uitgebreid overzicht van alle verslagen, blogs en interviews.

We kijken terug op zes geslaagde NIVOZ-Onderwijsavonden, met sprekers die getracht hebben onderwijsdilemma's en -spanningen te koppelen aan ervaring, theorie en wetenschap, dan wel aan grotere en samenlevingsvraagstukken. Je vindt hier verslagen terug en andere uitingen die in verband staan met de avond of de inhoud ervan. 

Erbij horen, gezien worden, op elkaar kunnen vertrouwen. We willen het allemaal. Alleen vanuit verbinding, betrokkenheid en vertrouwen kunnen jonge mensen op eigen wijze een bijdrage leveren aan de samenleving en daarbij ook verbonden blijven met zichzelf. Die verbondenheid staat onder druk. De golven aan informatie, ontwikkelingen en verwachtingen die de jeugd over zich heen krijgt, maken het een hele uitdaging om een eigen koers te varen zonder eenzaam rond te dobberen. Politieke spanningen, internationale conflicten en ecologische crises vinden hun weerslag in de klas: of dat nu is in beladen gesprekken of het angstvallig vermijden daarvan.

De zes onderwijsavonden vonden op vijf verschillende locaties plaats: twee in Dokhuis Rotterdam, één in Driebergen en drie op scholen van NUOVO in Utrecht.

Stijn Sieckelinck en Melvin Kolf

Bij het aanvliegen van de problemen in deze tijd – de polycrisis, die op alle lagen van de samenleving ervaren wordt – komen we alleen verder als we vanuit partnerschap opereren. De NIVOZ-onderwijsavond met lector Stijn Sieckelinck en jongerenwerker Melvin Kolf - op woensdag 25 september 2024 - gaf daarin op allerlei manieren prachtige en krachtige voorbeelden van. Goede samenwerking tussen onderwijs en jongerenwerk - in wijk, dorp of stad, gemeente incluis - kan echt verschil maken. 

Stijn Sieckelinck en Melvin Kolf verzorgden een meeslepende lezing over hoe onze jongeren opgroeien in een polycrisis: een opeenvolging en samenvallen van bedreigingen in uiteenlopende leefwerelden van hun bestaan. Te veel jongeren die hierdoor in de problemen komen en aan zorg of educatie worden toevertrouwd, verliezen in dit proces hun zelfwaarde, agency en vertrouwen in een goede afloop. Wat heb je als pedagoog te doen in deze weerbarstige werkelijkheid?

Stijn is als lector Youth Spot verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam en ontwikkelde een pedagogisch perspectief op radicalisering, identiteitsvraagstukken en jongerenwerk. Melvin Kolf is als jongerenwerker en directeur-bestuurder verbonden aan Presikhaaf University. Samen laten ze zien dat het anders kan. In partnerschap, vanuit lef en verbondenheid. Het was zichtbaar en voelbaar: op het podium, via hun verhalen, hoe ze zich tot de bestaande instanties en leefsystemen verhouden en in de manier waarop ze met betrokkenen en partijen in gesprek zijn én blijven. Een kleine honderd professionals schoof naar het puntje van hun stoel.

Jongerenwerkers zijn de praktische pedagogen van onze tijd. Die we ook als onderwijswerkers nodig hebben, als pedagogische partner. Waar jongeren zoekende zijn, worstelen en grenzen aftasten, zien jongerenwerkers geen probleem, maar een uitnodiging. Waar ze dreigen af te haken, uit te vallen of af te glijden, zien zij geen vermijding, maar een pedagogisch appel. Waar individuen problemen ervaren, schakelen zij het collectief in. Geleid door principes van sociale rechtvaardigheid wordt pragmatisch gekeken wat een jongere nodig heeft om te kunnen groeien. Dat doen zij ‘onlife’: met aandacht voor zowel de offline als de online realiteit.

Je leest hier terug:

• verslag van de avond door Rob van der Poel: Pedagogische power, lef en hoop vanaf podium Driebergen: ‘Het leven en het leren is hier in gevaar.’
• podcast met Stijn en Melvin: 'Pedagogisch verbinden in tijden van polycrisis'
• intro op de Onderwijsavond en jaarthema van Farida Yahyaoui: 'Ik voel me niet thuis in Nederland. Nederland IS mijn thuis.'
• artikel n.a.v. de avond van Guus Geisen: Jongeren leren in een levend systeem

Tina Rahimy

Tina Rahimy verzorgde op donderdagavond 21 november 2024 een NIVOZ-onderwijsavond in ons eigen Rotterdamse Dokhuis. De titel luidde: 'Temperaturen van spreken: over ambigue leermeesters en onloochenbare inspiratoren'. Tina is politiek filosoof, spreker, schrijver en trainer. Haar expertisegebieden liggen onder meer in onderwijs, sociaal werk, kunst en overheidsinstellingen. Haar werkwijze bestaat uit het in kaart brengen van verhalen, waarbij ze kritisch reflecteert op de wisselwerking tussen persoonlijke en collectieve ervaringen en professionaliteit.

In haar dissertatie Politics of Flight (2017) richtte Tina Rahimy (PhD) zich op politieke en intersectionele mechanismen van uitsluiting. In haar boek Verborgen verhalen: Over leermeesters en Inspiratoren (2019) gebruikt ze persoonlijke verhalen om te laten zien hoe attitude cruciaal is voor wijsheid in het onderwijs. Als schrijver, spreker en trainer deelt ze verhalen die niet alleen intellectuele experimenten zijn, maar die de lezer en luisteraar ook verbinden met levensverhalen van degenen die vaak vergeten zijn. The Orphans (april 2024) is haar eerste roman.

Goed onderwijs geven aan elk kind, daar wil Tina Rahimy geen compromissen in maken. Maar na vijftien jaar gepassioneerd in het onderwijs te hebben gewerkt gaf ze het op. ‘Ik ben een opgever, excuses daarvoor’, klonk het door het knusse zaaltje van het Dokhuis in Rotterdam. Tijdens haar openhartige en humoristische onderwijsavond deelt Tina het verhaal met ons over waarom ze afhaakte: ‘Juist om eraan bij te dragen dat jullie niet hetzelfde doen.’ 

Volgens Tina zijn we soms ambigue leermeesters en soms onloochenbare inspiratoren. ‘Dat komt doordat de wereld ons de hele tijd heen en weer duwt. Je moet het zien als aspecten van onszelf.’ Het verschil tussen beide zit in de woorden mededelen en delen. Ook Tina heeft geworsteld met het vinden van de balans tussen de ambigue leermeester en onloochenbare inspirator in haarzelf. ‘Als ik het over ambigue leermeesters heb, dan heb ik het over iemand die mededeelt. Deze leraar staat voor de klas met een planning en heeft een duidelijk beeld van wat er aan het einde van de les geleerd moet zijn’, legt Tina uit. De interactie tussen leerling en leraar functioneert dan enkel om informatie over te brengen. ‘De relatie is hierbij dus secundair en wat je wil overbrengen primair.’ Een ambigue leraar is echter geen slechte leraar, want je leert heel veel van diegene. Tegelijkertijd vervormt zo’n leraar je, stelt Tina. ‘De ambigue leraar geeft je een vorm waar je in moet passen, zodat je past in de samenleving. Dit soort leraren maken je kleiner.’  

Een onloochenbare inspirator daarentegen deelt iets met je. ‘Hierdoor wordt de relatie tussen leraar en leerling primair. Het echte delen laat je gebeuren’, aldus Tina. Dat ambigue en inspirerende zit volgens haar ook in hoe we over onderwijs praten. Daarom heeft ze het vaak over verhalen, en niet over methodieken, rapporten of casussen. ‘Een verhaal dwingt je om in te gaan op de context. Een verhaal is gelaagd en complex, net als onderwijs.’  

Tina is van mening dat hoe je voor de klas staat niet alleen te maken heeft met je privéleven of hoe het op je werk gaat, maar ook met het ideaalbeeld wat er heerst. ‘Soms worden we ook ambigue leermeesters omdat de wereld druk op ons uitoefent. Dat gaat over de meritocratische belofte, namelijk dat iedereen, ongeacht hun achtergrond, gelijke kansen heeft op succes in het onderwijs.’ Als leraar strijd je tegen een systeem, stelt Tina. ‘We worden met z’n alle continu geïndividualiseerd, niet alleen de leerlingen maar ook de leraren. Leraren staan het hele jaar door alleen voor de klas en voeren alleen de moeilijke gesprekken met leerlingen. Door dit soort thema’s en structuren ben ik een schoolverlater geworden.’ 

Je leest hier terug:

• een verslag van de avond door Berke Hoogeveen: ‘Leren delen is onze pedagogische opdracht binnen het onderwijs’
• interview met Tina Rahimy: ‘Je bent niet de regisseur van de verbinding, maar één van de actoren’
• recensie van haar boek Verborgen Verhalen: De verborgen verhalen van kinderen (Jan de Bekker)

Kees Klomp

Kees Klomp voorzag op woensdagavond 15 januari 2025 de derde NIVOZ-onderwijsavond van dit schooljaar van inspiratie. We waren te gast bij het Utrechts Stedelijk Gymnasium (USG). De avond droeg de titel: 'De plek der moeite: hoe maak je hoopvol verbinding met de wereld?'. Kees is sinds begin 2024 programmamanager AGENCY! bij Hogeschool Windesheim, waar hij probeert studenten en docenten intrinsiek gemotiveerd te engageren voor maatschappelijke issues. Hiervoor was hij onder andere lector Betekeniseconomie bij Hogeschool Rotterdam.  In 2023 maakte hij de documentaire ‘Mag ik jou iets vragen'. 

Ieder mens is onvermijdelijk verbonden met de sociale en ecologische wereld, maar moet eerst zichzelf leren kennen, om vanuit betrokkenheid en vertrouwen in het eigen handelingsvermogen (engagement & empowerment) iets te kunnen bijdragen of veranderen aan die wereld. Daartoe moet het onderwijs gekanteld, stelt Kees Klomp, omdat we met elkaar in een diepe existentiële crisis verkeren. Hij wil ons kritisch laten kijken naar hoe de jeugd nu gesocialiseerd wordt en uitdagen zelf leiderschap te tonen.

Moeten we dan het (onderwijs)systeem bevechten? Misschien kunnen we het ook overbodig maken, door met elkaar te bouwen aan een nieuw systeem. Kees Klomp zoekt in zijn eigen werk met studenten al ‘de plek der moeite’ op, waarin ze samen vormgeven aan betekenisvol onderwijs. Er is reden om hoopvol te doen, want zoals hij in zijn kinderboek ‘De regenmaker’ laat zien, ontstaat beweging in verbinding: “Een regenbui is niets meer dan een optelsom van heel veel kleine druppeltjes.”

Je vindt hier terug:

• Verslag van Karien Verhappen, onderwijskundige en werkzaam bij Globi: Hoe kun je hoopvol verbinding maken met de wereld?
• Interview met Kees in aanloop naar de avond: Kees Klomp wil het beest in de bek kijken: ‘De tijd moet uitwijzen of wat ik doe zin heeft’
• Bijdrage van Job Gaalman, die meedeed aan de middagworkshop 'Constructief het beest in de bek kijken': wat is superkracht?

Milio van de Kamp

Socioloog en universitair docent Milio van de Kamp trad op woensdag 12 februari 2025 naar voren voor de vierde NIVOZ-onderwijsavond. We waren te gast bij het Leidsche Rijn College (LRC). De titel luidde: 'Voorbij de dominante normen: hoe verbind je je met elke leerling?' Milio, zelf opgegroeid in complexe omstandigheden waaronder armoede, ondervond hoe het is om geen aansluiting te kunnen vinden op de universiteit. Met zijn boek 'Misschien moet je iets lager mikken, over sociale ongelijkheid, klassenmigratie en armoede' wist hij vele mensen te raken. 

NIVOZ-eindredacteur Joyce van den Bogaard voelde aan alle kanten de urgentie die van Milio’s woorden afspatte, en schreef een prikkelend verslag, dat vergezeld gaat van beeld en geluid van deze avond. Het werd even heel spannend tijdens de onderwijsavond met Milio , schrijft zij, toen een mevrouw uit het publiek opstond en haar collega’s in de zaal in redelijk stevige bewoordingen opriep om nou eindelijk eens samen in actie te komen tegen het systeem, om radicaal náást de kinderen te gaan staan in plaats van ervoor. Dat riep ongemak en weerstand bij sommigen op, maar ook bijval van weer anderen. Het liet in elk geval zien dat ons onderwijs op een cruciaal kruispunt lijkt te staan, waarin we moeten kiezen of we pleisters blijven plakken om met het huidige systeem om te kunnen blijven gaan, of het systeem als geheel drastisch moeten omgooien, om kansenongelijkheid nu eens echt aan te pakken. Misschien wel te beginnen bij de lerarenopleidingen.

Het is een van de dingen waar Milio tijdens deze avond zijn verbazing over uitspreekt: waarom is kansenongelijkheid alleen maar een keuzemodule op de pabo’s, en niet het fundament van de opleiding? Want natuurlijk zijn de basisvaardigheden van belang voor elk kind, omdat ze zich zonder voldoende lees- en rekenvaardigheid moeilijk kunnen redden in onze maatschappij. Maar veel urgenter nog zijn al die kinderen die op achterstand gezet worden door een systeem dat er in de kern niet is om ze gelijke kansen te bieden. Of, zoals Milio zegt: “Het onderwijssysteem is ontworpen om 'klassen' en sociale ongelijkheid te reproduceren. Het is een systeem dat ontworpen is door mensen die intrinsiek bepaalde voorrechten hadden en die het systeem zodanig hebben ingericht dat ook hun kinderen er makkelijker doorheen rollen. Het is bovendien een systeem dat zo dwingend en dominant is, dat ook degenen die door het systeem niet bevoordeeld worden en er misschien zelfs door benadeeld worden, zich naar dat systeem moeten schikken. Dit draagt niet alleen bij aan de instandhouding van het systeem, maar ook aan de bevestiging ervan.

Je vindt hier terug:

• Inleiding op de Onderwijsavond door Farida Yahyaoui: Inleiding Onderwijsavond met Milio van de Kamp: 'Verschil maken door het verschil te zijn'
• Verslag van Karien Verhappen,onderwijskundige en werkzaam bij Globi: "Kansenongelijkheid mag geen keuzemodule zijn: we moeten het centraal zetten in het onderwijs"
• Verslag van NIVOZ-eindredacteur Joyce van den Bogaard: Onderwijsavond met Milio van de Kamp over kansenongelijkheid stelt ons voor de keus: durven we te gaan voor fundamentele verandering?
• Interview met Milio in aanloop naar de avond: 'Verbinding vanuit radicaal inlevingsvermogen als startpunt voor het bevragen van machtsverhoudingen'
• "Zo had ik het nog niet bekeken!" Een terugblik op de workshop 'Verbinding vanuit radicaal inlevingsvermogen', geschreven door masterstudent en NIVOZ-stagiair Job Gaalman

Sabrina Alhanachi

Sabrina Alhanachi nam op donderdag 3 april 2025 de vijfde en voorlaatste NIVOZ-onderwijsavond voor haar rekening. De titel luidde: 'Culturele responsiviteit: verbindend en bemoedigend'. Sabrina is gepromoveerd onderwijswetenschapper op het gebied van cultureel responsief lesgeven en is sinds 2023 ook aan NIVOZ verbonden. Ze geeft - ook vanuit haar eigen bedrijf -  lezingen en trainingen, ook op het gebied van kansengelijkheid en professionele leergemeenschappen. Deze avond vond andermaal plaats op een school, niet toevallig bij ISK Ithaka in Utrecht, daar waar sprake is van een grote mate aan culturele diversiteit .

De context waarin leraren onderwijzen is er één waarin leerlingen en studenten uit verschillende leefwereld bij elkaar komen. De leefwerelden van leerlingen en studenten lopen niet alleen ten opzichte van elkaar uiteen, maar ook ten opzichte van de leraar. Als onderwijsprofessional heb je dan ook voorbij jezelf, je assumpties en je vanzelfsprekendheden te kijken. In een tijd van toenemende polarisatie en het afnemende vertrouwen in ‘de ander’, is het ontwikkelen van een cultureel responsieve mindset zowel voor leraren, als voor lerarenopleiders van essentieel belang. Jongeren voelen zich vaak ongehoord, blijkens ook de recente studentprotesten. Jongeren met een migratieachtergrond en/of jongeren die in complexe omstandigheden opgroeien, voelen zich vaker niet, dan wel thuis in het onderwijs.

Culturele responsiviteit verbindt, bemoedigt en bevordert toenadering en wederkerigheid. Dit zorgt voor een klimaat dat het mogelijk maakt om van een ‘ik’ en een ‘jij’ naar een ‘wij’ te bewegen. Hoe maak je lerarenopleiders bewust van de eigen culturele responsiviteit en de potentie die het heeft om van hieruit te verbinden met studenten die zich op hun beurt weer met hun leerlingen kunnen verbinden? Ook daar waar studenten en leerlingen wat verder bij je vandaan staan in termen van leefwereld. Hoe leid je cultureel responsieve docenten op?

In de lezing deelde Sabrina Alhanachi haar expertise rondom dit thema en nam zij haar publiek eveneens mee in de inzichten die zijn opgedaan vanuit de leerkringen in het kader van het NIVOZ-programma Grootstedelijke Pedagogiek.   

Je vindt hier terug:

• Inleiding door Aziza Mayo op de Onderwijsavond: Culturele responsiviteit, verbindend en bemoedigend
• Een (video)verslag van NIVOZ-redacteur Berke Hoogenveen: Onderwijsavond over cultureel responsief lesgeven: ‘We vergeten de culturele bril soms op te zetten’
• Een verslag van Globi-directeur Rosanne Severs: Cultureel responsief onderwijs is geen thema voor ‘de ander’
• Een video-interview met Sabrina in aanloop naar de avond: Jelle Ris spreekt met Sabrina over culturele responsiviteit

Hans Schnitzler

Op woensdag 4 juni 2025 was Hans Schnitzler onze laatste gast in de reeks van NIVOZ-onderwijsavond in het schooljaar 2024-25. Hij houdt zich bezig met het uitwerken van filosofische inzichten rondom thema's als de invloed van digitalisering op de alledaagse leefwereld, ethiek, onderwijs en burgerschapsvorming. In zijn lezing in het Rotterdamse Dokhuis - met als titel: 'Vorming in vloeibare en digitale tijden' - richtte Hans zich met name op een waarde als aandacht. Die waarde staat namelijk onder druk en dat heeft verstrekkende gevolgen voor onze betrokkenheid op de wereld. 

Naarmate mens en machine meer samensmelten, wordt de vraag naar wat het betekent om mens te zijn steeds relevanter. In zijn lezing ging Hans Schnitzler in op de relatie tussen mens en technologie en hoe deze relatie in digitale tijden vorm en inhoud krijgt, en wat dit betekent voor het onderwijs. Hij nam zijn publiek mee in een pleidooi voor het centraal stellen van onderwijswaarden en richtte zich met name op een waarde als aandacht. Die waarde staat namelijk onder druk en dat heeft verstrekkende gevolgen voor onze betrokkenheid bij de wereld. Hoe blijven we mens te midden van algoritmes, schermen en data? En welke rol kan het onderwijs hierin spelen?

Je vindt hier terug:

• De inleiding op de avond door Jan Jaap Hubeek: "De pedagogische oefenruimte: een plek waar niet het algoritme bepaalt wat telt, maar waar aandacht, nabijheid en twijfel ruimte krijgen"
• Een verslag van de hand van Leone de Voogd: Met Hans Schnitzler in technotherapie: geef je aandacht met aandacht weg
• Podcast van Jan Jaap Hubeek met Hans Schnitzler: Hoe blijven we mens te midden van algoritmes, schermen en data? En welke rol kan onderwijs hierin spelen?  
• Bezoekers aan deze onderwijsavond kregen gratis het essay De mens, de machine & de therapeut van Hans Schnitzler.

Let op: NIVOZ heeft besloten voor het nieuwe schooljaar geen traditionele reeks van Onderwijsavonden te programmeren. In plaats daarvan kiezen we voor een diversiteit aan podiumactiviteiten, zowel overdag als 's avonds (in Dokhuis Rotterdam, maar ook in samenwerking met andere partners op andere locaties) rondom verschillende actuele thema's die spelen in en rond het onderwijs. Het onderliggende thema van deze activiteiten (én een nieuw magazine) wordt: 'De moed om weerstand te bieden'. Houd onze agenda in de gaten en/of abonneer je HIER op de nieuwsbrief.