Kees Klomp wil het beest in de bek kijken: ‘De tijd moet uitwijzen of wat ik doe zin heeft’

16 december 2024

Kees Klomp werkt aan eigenaarschap in tijden van crises. We kunnen niet doen alsof het wel goedkomt met de wereld als we ons leven blijven leiden zoals we nu doen, vindt hij. Dat betekent niet dat we niet hoopvol kunnen doen. Als programmamanager ‘Agency’ bij Hogeschool Windesheim probeert hij jonge mensen weerbaar te maken om hun eigen leefwereld te beïnvloeden. Op woensdag 15 januari zal hij op de NIVOZ-onderwijsavond in Utrecht meer vertellen over zijn werk en zijn verandertheorie en vooraf een workshop verzorgen. NIVOZ-medewerker Leone de Voogd sprak hem in aanloop naar deze avond.  

Wil je de Onderwijsavond met Kees Klomp bezoeken? Bestel hier je tickets.
Datum: 15 januari 2025
Tijd: 19.30-21.30 uur
Locatie: Utrechts Stedelijk Gymnasium (USG), Ina Boudier Bakkerlaan 7 3582 VA Utrecht.

Voorafgaand aan deze onderwijsavond, kun je deelnemen aan een workshop die Kees samen met NIVOZ-opleiders Karin en Hanneke verzorgt: 'Constructief het beest in de bek kijken'. De workshop vindt plaats van 16:30-18:00 uur (inloop 16:15 uur) op het USG. Daarna delen we graag een (lichte) maaltijd met je! Aanmelden (gratis) kan hier.

De titel van jouw onderwijsavond luidt ‘De plek der moeite: hoe maak je hoopvol verbinding met de wereld?’ Wie jou een beetje volgt, ziet dat je het moeilijke niet bepaalt schuwt. Je spreekt liever over ‘ineenstorting’ dan over ‘klimaatcrisis’ en verexcuseert je voor aanvang van een lezing voor het ‘verpesten van de sfeer’. Dat roept bij mij de vraag op: hoe doe jij zelf nog hoopvol?  

‘Nou, dat staat of valt bij de definitie van hoop die ik hanteer. Wat het voor mij kenmerkt is dat ik eigenlijk niet zo bezig ben met of iets mij nou optimistisch of pessimistisch stemt. Ik ben vooral bezig om in het heden te doen wat er te doen is en probeer me niet zoveel te hechten aan de afloop daarvan. De tijd moet uitwijzen of wat ik doe zin heeft of niet.  
Dat sluit aan bij de definitie van ‘agency’ die ik hier als programmamanager Agency bij Hogeschool Windesheim hanteer. Het betekent dat je eigenaarschap neemt over je leven, je toekomst en de samenleving. Of dat voldoende is om die samenleving toekomstbestendig te maken en of je dan een vaardige veranderaar bent, vind ik eigenlijk niet zo belangrijk. Het gaat mij erom dat die studenten zich eigenaar voelen over hun lot.’  

Maar ik kan me voorstellen dat om je eigenaar te voelen, je toch iets van geloof of vertrouwen wilt hebben dat je iets kunt veranderen, dat iets zin heeft?  

‘Natuurlijk, ik begrijp die vraag goed. Maar ik ben heel kritisch op het optimistische verhaal dat het wel goed komt. Want het verhaal dat het níet goed komt, is een veel sterker narratief. Ik vind het persoonlijk lastig vol te houden dat we op weg zijn naar een betere toekomst. Als we daaraan vasthouden lopen we hopeloos vast. Maar ik denk wel dat we in de toekomst waar we op afstormen een goed leven kunnen bewerkstelligen. Daarin probeer ik mensen weerbaar en veerkrachtig te maken.’  

Ik denk wel dat we in de toekomst waar we op afstormen een goed leven kunnen bewerkstelligen.

Waar is bij jou dat gevoel van urgentie ontstaan of wat drijft je zo om mensen in beweging te krijgen?   

‘Ik ben mijn leven lang een verschillig, een geëngageerd mens geweest. Ik had een heel verschillige opa die mij enorm heeft gevormd. Als kind trok ik mij de toestand van de wereld al aan en probeerde ik daar op een positieve manier iets in te betekenen. Maar de ecologische kant is vooral gaan spelen sinds de geboorte van mijn zoon, ruim 11 jaar geleden. Omdat daarmee dat thema gewoon letterlijk in mijn armen lag. Dan besef je opeens: dat gaat zijn leven volledig bepalen.’  

Dan voelt het ineens echt dichtbij?  

‘Ja, en dat is ook de eerste stap in mijn theory of change, die van ‘immersie’, of ‘urgentiebesef’. Als iets je niet raakt, kun je ook niet in de ‘verschilligheid’ terechtkomen. Dus ik probeer mijn studenten ook continu uit te nodigen om de wereld in hun directe leefomgeving te zoeken en vinden.’  

Sommige studenten zijn misschien allang geraakt, of zelfs te geraakt. Van de school waar je de onderwijsavond zal verzorgen, hoorde ik dat daar enerzijds veel leerlingen zijn die je wakker zou willen schudden dat er een wereld is daarbuiten - je zou ze ‘onverschillig’ kunnen noemen - en anderzijds leerlingen die een groot urgentiebesef hebben, die de wereld zo op hun schouders voelen drukken dat ze verlamd raken. Herken je dat?  

‘Jazeker, en daarom heb je de tweede stap altijd nodig, de stap naar agency. Dat staat voor mij voor handelingsperspectief, dat je het gevoel hebt dat je de situatie kunt beïnvloeden. Het gaat niet eens zozeer om het feit dat je in staat bent de wereld te veranderen, maar dat je in staat bent om je leefwereld te beïnvloeden. Je moet je aandacht richten op wat je voor elkaar kunt krijgen. Veel kun je als individu ook niet. Daar komt de derde component van mijn theory of change bij: community. Dat je een gemeenschap zoekt van gelijkgestemden, zodat je beseft dat je niet alleen bent. Want onze samenleving is zo geïndividualiseerd dat vooral jonge mensen zich niet per definitie gedragen voelen. Wie er wat dat betreft nog het beste voorstaan, zijn onze studenten die hun heil zoeken in het ontkennen of bagatelliseren van de crises en bijvoorbeeld hun toevlucht nemen tot extreemrechts. Zij weten elkaar sinds de laatste verkiezingen behoorlijk goed te vinden en halen daar enorme kracht uit. Ik zie dat als een coping strategie.’   

Hoe maak je verbinding met die groep studenten?  

‘Ik probeer ze te erkennen en zacht te zijn, maar ik ben wel hard op het gedachtegoed. Ik ga niet mee in hun gelijk, daar weiger ik elke millimeter te schuiven. Ik begrijp dat het een manier is om de wanhoop van je weg te houden en ik vind dat je het onbehagen dat erachter zit serieus kunt nemen. Maar ik probeer studenten ook wel duidelijk te maken dat het op langere termijn destructief is, want tijdens de ontkenning gaat de ineenstorting gewoon door. Wat helpt is dat ik de tijd heb met mijn studenten. Ik werk vaak een half jaar aan projecten met ze. In de veiligheid van de groep zie je studenten in de loop van de tijd eerlijker worden over het feit dat ze eigenlijk hartstikke bang zijn.’  

Tijdens de ontkenning gaat de ineenstorting gewoon door.

Hoe ontstaat die veiligheid in de groep of hoe creëer jij die?  

‘Daar is niet echt een recept voor hè. Ik denk dat het heel erg te maken heeft met het creëren van gelijkheid. Ik ben daar one of them, ben mezelf en vertel hoe ik dingen beleef. Ik probeer veel ruimte te creëren voor de dialoog, waarin ze echt naar elkaar luisteren. Maar ik denk dat het belangrijkste ingrediënt gewoon tijd is. Studenten hebben eigenlijk nooit tijd voor verdieping en vertraging. Ze worden geacht in vier jaar door de opleiding heen te racen en nergens fouten te maken.’  

Hoe kan het dat jij die tijd wel hebt met ze?  

‘Omdat ik experimenteerruimte heb gekregen, zonder alles te hoeven vastleggen. Dus ik mag in een soort luwte werken en dat is een verworvenheid die heel erg goed werkt. Gelukkig wordt dat ook al breder gezien. Men ziet studenten echt boven zichzelf uitstijgen, waarbij men zegt: hoe bestaat het? Zoals de eerstejaarsstudenten journalistiek die zelfstandig een waanzinnig mooi tijdschrift hebben gemaakt over hun visie op hoop. Of een andere groep die een eindmusical aan het maken is van mijn kinderboek ‘De regenmaker’. Het is zo absurd goed, dat maakt wat los op school. Je ziet dat het echt iets van henzelf is en dat ze daar helemaal voor gaan. En het enige wat ik heb gedaan is het scheppen van voorwaarden, hè? Want agency kun je niet gestuurd losmaken, dat ontstaat.’  

Wat zijn die voorwaarden dan?  

‘Een mix van vrijheid, veiligheid, duidelijkheid en vertrouwen; dat je zegt: ik geloof dat jullie dit kunnen. En misschien wel de allerbelangrijkste factor is dat het altijd voor het echie is. Dat studenten proeven van de echte maatschappij en ervaren hoe je daar invloed op kunt uitoefenen. In die ontmoeting met het echte leven lopen ze tegen uitdagingen aan, waarbij mijn taak vooral is om niet te veel in de weg te lopen en er te zijn op het moment dat ze me nodig hebben.’  

Misschien wel de allerbelangrijkste factor is dat het altijd voor het echie is.

Wat heb jij zelf nodig om op deze manier te werken?  

‘Eigenlijk hetzelfde als die studenten. Dus ik heb vrijheid nodig en die krijg ik ook. Net als veiligheid, door de back-up van mijn leidinggevende. En duidelijkheid: het helpt om te weten wat de maatschappelijk missie van de hogeschool is waarbinnen ik werk.’  

En heb je ook je eigen gemeenschap?  

‘Ja, we hebben hier binnen de hogeschool ondertussen een hele club van mensen die net als ik daadwerkelijk het beest in de bek kijken en daar ook met elkaar over praten. Ook over de vraag wanneer we eerlijk gaan zijn naar onze studenten, die we toch moeten voorbereiden op wat er aanstaande is.’  

Ja, want je vertelde ons eerder dat je vindt dat we onze jeugd verkeerd socialiseren, dat er een kanteling nodig is in het onderwijs. Hoe zie je dat voor je?  

‘Ik denk dat het over volgorde gaat. Als je kijkt naar Biesta’s onderscheid tussen kwalificatie, socialisatie en subjectificatie, dan besteden we in het onderwijs eerst en vooral heel erg veel aandacht aan kwalificatie, waarbij er een veel kleiner percentage overblijft voor socialisatie en nog minder voor persoonsvorming. Met mijn theory of change draai ik het om: de hoofdmoot moet gaan over subjectificatie. Ik noem dat ook wel de binnenwereld. De student moet zichzelf leren kennen en ontwikkelen. Van daaruit ga je naar de buitenwereld, naar socialisatie, omdat je terechtkomt in de samenleving. Tot slot gaan we werken aan de vakwereld, het kwalificatiegedeelte dus.’ 

‘Ik denk dat het gebrek aan aandacht voor de binnenwereld een belangrijke reden is waarom we in de huidige problemen zitten. Hoe vroeger we beginnen met zaken als filosofie, contemplatie en bijvoorbeeld natuurbeleving, hoe groter de kans dat jongeren zich samen kunnen ontwikkelen tot veerkrachtige volwassenen die klaar zijn om de situatie waarin we terecht zijn gekomen tegemoet te treden.’  

Onderwijsavond & workshop 

Wil je de Onderwijsavond met Kees Klomp bezoeken? Bestel hier je tickets.
Datum: 15 januari 2025
Tijd: 19.30-21.30 uur
Locatie: Utrechts Stedelijk Gymnasium (USG), Ina Boudier Bakkerlaan 7 3582 VA Utrecht.

Voorafgaand aan deze onderwijsavond, kun je deelnemen aan een workshop die Kees samen met NIVOZ-opleiders Karin en Hanneke verzorgt: 'Constructief het beest in de bek kijken'.  
Als je de situatie in de wereld echt tot je door laat dringen, wat voel je dan? En hoe kun je (samen!) iets constructiefs doen vanuit die emotie? We onderzoeken waar jij urgentie én handelingsperspectief ervaart en hoe dit past bij wat je in je onderwijs beoogt en in de praktijk brengt of kunt brengen. Met ook alvast een inkijkje in de verandertheorie van Kees, vormt dit een mooie opmaat naar de avond, waarin hij onder meer laat zien hoe hij met studenten werkt aan 'agency'.  

De workshop vindt plaats van 16:30-18:00u (inloop 16:15u) op het USG. Daarna delen we graag een (lichte) maaltijd met je! Aanmelden (gratis) kan hier.