Verslag onderwijsavond Tina Rahimy: ‘Leren delen is onze pedagogische opdracht binnen het onderwijs’

2 december 2024

Goed onderwijs geven aan elk kind, daar wil Tina Rahimy geen compromissen in maken. Maar na vijftien jaar gepassioneerd in het onderwijs te hebben gewerkt gaf ze het op. ‘Ik ben een opgever, excuses daarvoor’, klonk het door het knusse zaaltje van het Dokhuis in Rotterdam. Tijdens haar openhartige en humoristische onderwijsavond op donderdag 21 november deelt Tina het verhaal met ons over waarom ze afhaakte: ‘Juist om eraan bij te dragen dat jullie niet hetzelfde doen.’ 

Tina Rahimy is politiek filosoof, spreker, schrijver en trainer. Ze stond jarenlang voor de klas en gaf lessen ethiek, filosofie en levensbeschouwing. In haar boek Verborgen Verhalen: over leermeester en inspiratoren (2019) gebruikt ze haar persoonlijke verhaal om te laten zien hoe attitude cruciaal is in het onderwijs. 

Het verschil tussen mededelen en delen 

Volgens Tina zijn we soms ambigue leermeesters en soms onloochenbare inspiratoren. ‘Dat komt doordat de wereld ons de hele tijd heen en weer duwt. Je moet het zien als aspecten van onszelf.’ Het verschil tussen beide zit in de woorden “mededelen” en “delen”. 

‘Als ik het over ambigue leermeesters heb, dan heb ik het over iemand die mededeelt. Deze leraar staat voor de klas met een planning en heeft een duidelijk beeld van wat er aan het einde van de les geleerd moet zijn’, legt Tina uit. De interactie tussen leerling en leraar functioneert dan enkel om informatie over te brengen. ‘De relatie is hierbij dus secundair en wat je wil overbrengen primair.’ Een ambigue leraar is echter geen slechte leraar, want je leert heel veel van diegene. Tegelijkertijd vervormt zo’n leraar je, stelt Tina. ‘De ambigue leraar geeft je een vorm waar je in moet passen, zodat je past in de samenleving. Dit soort leraren maken je kleiner.’  

Een onloochenbare inspirator daarentegen deelt iets met je. ‘Hierdoor wordt de relatie tussen leraar en leerling primair. Het echte delen laat je gebeuren’, aldus Tina. Dat ambigue en inspirerende zit volgens haar ook in hoe we over onderwijs praten. Daarom heeft ze het vaak over verhalen, en niet over methodieken, rapporten of casussen. ‘Een verhaal dwingt je om in te gaan op de context. Een verhaal is gelaagd en complex, net als onderwijs.’  

De balans tussen ambigue leermeester en onloochenbare inspirator 

Ook Tina heeft geworsteld met het vinden van de balans tussen de ambigue leermeester en onloochenbare inspirator in haarzelf. Zo vertelt ze over een les waarbij ze een heel programma rondom een documentaire had voorbereid. De documentaire portretteert een alleenstaande moeder met haar kinderen en gaat over alles wat er misgaat in het sociaal domein. Tina was van plan om hierover in gesprek te gaan met haar klas. 

‘Eén van de eerste leerlingen aan wie ik de sheet uitdeelde, zei tegen me dat ze de documentaire niet wilde kijken. Ik snapte niet waarom en vertelde haar dat ze niks te willen had.’ Tina ging vervolgens verder met het uitdelen van de sheets, totdat een andere leerling bibberend naar haar medeleerling wees. ‘Ze zei met een trillende stem dat ik een fout maakte en terug moest lopen. Dus ik liep terug’, vertelt Tina.  

Ze nam het meisje dat eerder aangaf de documentaire niet te willen kijken apart en vroeg haar naar de reden. ‘Ze vertelde me dat haar vriendje in de documentaire zat en ze niet wilde horen wat de andere leerlingen over hem zouden zeggen. Dat brak mijn hart. Toen heb ik samen met haar afspraken gemaakt, zodat ze er niet bij hoefde te zijn.’  

Achteraf naar de situatie kijkende beseft Tina zich dat ze zichzelf klein maakte. ‘Ik was op: ik draaide veel overuren en had van alles aan mijn hoofd. Dat nam ik mee de klas in, maar drukte dat deel van mezelf weg’, legt ze uit. ‘Ik wilde de excellente docent zijn, maar knipte daarmee een stukje van mezelf weg en maakte mezelf kleiner.’  Daarmee knipte ze ook een deel van de leerlingen weg, zodat alleen hun functie als leerling nog overbleef. Totdat de leerling met de trillende stem haar op haar fout wees. 

De onderwijsladder 

Tina is van mening dat hoe je voor de klas staat niet alleen te maken heeft met je privéleven of hoe het op je werk gaat, maar ook met het ideaalbeeld wat er heerst. ‘Soms worden we ook ambigue leermeesters omdat de wereld druk op ons uitoefent. Dat gaat over de meritocratische belofte, namelijk dat iedereen, ongeacht hun achtergrond, gelijke kansen heeft op succes in het onderwijs.’  

Ze legt dit uit aan de hand van de onderwijsladder die van basisschool tot het hoger onderwijs loopt: ‘Meritocratie zegt tegen de leraren dat ze de leerlingen de ladder moeten leren oplopen, en dat ze dit zo snel en efficiënt mogelijk moeten doen. Op het moment dat het niet lukt, is dat het individuele probleem van het kind.’  

En hoe hoger je op die ladder komt, hoe harder het wordt. Sinds de industrialisatie is het onderwijs namelijk drastisch veranderd. ‘Het is niet gek dat onderwijs soms wordt vergeleken met een fabriek die arbeiders moet afleveren. Het gaat om kwantiteit in plaats van kwaliteit, en efficiëntie in plaats van effectiviteit.’ Volgens Tina geven we te vaak toe aan die meritocratische samenleving. 

Delen is pedagogische opdracht binnen het onderwijs 

Als leraar strijd je tegen een systeem, stelt Tina. ‘We worden met z’n alle continu geïndividualiseerd, niet alleen de leerlingen maar ook de leraren. Leraren staan het hele jaar door alleen voor de klas en voeren alleen de moeilijke gesprekken met leerlingen. Door dit soort thema’s en structuren ben ik een schoolverlater geworden.’ 

Tina sluit de onderwijsavond af met het delen van haar grootste fout in haar hele carrière, namelijk dat ze toe heeft gegeven aan de eenzaamheid die ze als leraar ervaarde. Ondanks fantastische collega’s die wel degelijk met elkaar praatten, hadden Tina en haar collega’s geen samenspraak: ‘We spraken niet constructief met elkaar. Daarom geloof ik dat leren delen met elkaar onze pedagogische opdracht is binnen het onderwijs. Zoek elkaar op en doe het samen.’