Cultureel responsief onderwijs is geen thema voor ‘de ander’

9 april 2025

Vrijwel elke onderwijsavond zijn ze aanwezig, de mensen van Globi. Ook tijdens de lezing van Sabrina Alhanachi over culturele responsiviteit. Globi-directeur Rosanne Severs schreef een prachtige en persoonlijke reflectie: 'Cultureel responsief onderwijs is geen thema voor ‘de ander’. Diversiteit, dat zijn wij zelf. Het is een opdracht aan ons allemaal. Aan iedereen die lesgeeft. Aan iedereen die werkt met jonge mensen. Het vraagt ons niet alleen te kijken naar ‘de leerling’ maar vooral naar onszelf. Want pas als wij echt aanwezig zijn, kunnen we werkelijk verbinden.'

Ik kende het verhaal al. Sterker nog, Dr. Sabrina Alhanachi en ik werkten aan de ontwikkeling van een tool voor cultureel responsief lesgeven, samen met Mari Varsányi. En toch raakte het me.

Niet vanwege de inhoud. Die was, zoals altijd bij Sabrina, zorgvuldig opgebouwd, stevig onderbouwd en glashelder. Wat me raakte, was het draagvlak dat ik voelde in de zaal. De oprechte aandacht. De stiltes. De vragen. De gedeelde overtuiging dat dit onderwerp ertoe doet. Als wezenlijk onderdeel van goed docentschap.

Goed onderwijs begint bij zelfonderzoek. Bij bewustwording van de culturele bril waardoor je kijkt. Bij de bereidheid om open te staan voor andere perspectieven. Dat vraagt moed. En eerlijk kijken naar je eigen aannames. Wat neem jij als vanzelfsprekend aan in jouw lespraktijk? Welke overtuigingen geef je ongemerkt door?

Misschien kwam het extra bij me binnen omdat het een pittige week was. Trainingen waarin weerstand hoorbaar en voelbaar was. Waarin meer dan eens gezegd werd: “Cultuurverschillen spelen bij ons op school niet.”

Alsof culturele diversiteit alleen bestaat op plekken waar het letterlijk zichtbaar is. Terwijl we weten: ook in homogene contexten bestaan verschillen in waarden en perspectieven. Juist daar waar verschillen afwezig lijken, kunnen blinde vlekken het grootst zijn.

Waar ik aan het begin van de week nog irritatie en moedeloosheid voelde, verschoof dat na de onderwijsavond van stichting NIVOZ naar gedragenheid. We zijn op de goede weg. Er zijn genoeg mensen die zich openstellen en de urgentie voelen. Ook al is het spannend. Ook al schuurt het.

Sabrina vertelde dat ze aan haar onderzoek aanvankelijk nauwelijks docenten mee wilden doen. Dat er mensen waren die haar werksessies boos verlieten. En dat haar betrokkenheid bij dit onderwerp regelmatig werd bestempeld als ‘logisch’. Omdat ze een hoofddoek draagt, omdat ze een migratieachtergrond heeft. Alsof alleen zij zich hiermee zou moeten bezighouden.

Cultureel responsief onderwijs is geen thema voor ‘de ander’. Diversiteit, dat zijn wij zelf. Het is een opdracht aan ons allemaal. Aan iedereen die lesgeeft. Aan iedereen die werkt met jonge mensen. Het vraagt ons niet alleen te kijken naar ‘de leerling’ maar vooral naar onszelf. Want pas als wij echt aanwezig zijn, kunnen we werkelijk verbinden.

Sabrina’s onderzoek laat ook zien hoe belangrijk het is om de kennis van leerlingen, hun ‘funds of knowledge’, serieus te nemen. De ervaringen die zij opdoen in hun persoonlijke leefomgeving. Als je als leraar die persoonlijke en culturele bronnen leert integreren in je onderwijs, versterk je de relatie met je leerlingen. En draag je bij aan een inclusieve en betekenisvolle leeromgeving.

Ik verliet de avond met hernieuwde overtuiging. Dat we met Globi. op de goede weg zijn. Dat weerstand niet per se het einde is, maar een teken dat er iets geraakt wordt. Dat we niet alles hoeven te oplossen. Maar wel aanwezig moeten zijn.

Met een open hart.

Rosanne Severs is directeur van Globi, partner voor wereldburgerschap in onderwijs