NIVOZ verhuist: ‘Dag Driebergen, Hallo Rotterdam!’

3 februari 2022

Stichting NIVOZ is de bakens aan het verzetten. Vanaf 1 februari 2022 is niet langer Landgoed de Horst in Driebergen onze thuishaven, maar zijn wij aangemeerd in Rotterdam. NIVOZ zal blijven doen wat je van ons gewend bent, maar onze opmerkelijkste nieuwe activiteit is onze betrokkenheid bij de Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO) met de pedagogiek als basis, die we met de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) hebben opgezet en deels zullen verzorgen. We praten je bij in tien vragen.

1. Wanneer gaat NIVOZ verhuizen naar Rotterdam?

Per 1 februari gaan we Driebergen langzaam loslaten. NIVOZ zit in een transitieperiode. Ons nieuwe ‘huis’ staat aan de Doklaan ‘op Zuid’, bij de monding van de Maastunnel, maar daar wordt nog stevig verbouwd. Tenminste tot in het najaar van 2022 zitten we op een tijdelijke plek, aan de Batavierenstraat 15, dicht bij Rotterdam Centraal Station. Dat zien we als onze hoofdvestiging. Het secretariaat, het telefoonnummer en het postadres zijn per direct gewijzigd.

Stichting NIVOZ
Batavierenstraat 15
3014 JH Rotterdam
Telefoonnummer: 010-3225450
E-mail: [email protected]

2. Gaan jullie helemaal weg uit Driebergen?

Nee, voorlopig nog niet. Driebergen – waar we vanaf 2004 gehuisvest waren, midden in de bossen van de Utrechtse Heuvelrug – laten we niet helemaal los. Gebouw Vossesteyn dient voorlopig als ons nevenadres. De geplande NIVOZ-Onderwijsavonden zullen ook nog steeds  – als het weer live mag – plaatsvinden in theater Maitland op hetzelfde landgoed De Horst. Al gaan we langzaam maar zeker ook NIVOZ-events in Rotterdam programmeren, waarschijnlijk met een thematische differentiatie tussen bijeenkomsten in Driebergen (algemener perspectief) en Rotterdam (grootstedelijke context). Ook volgend schooljaar worden onze open trajecten voor leraren en schoolleiders, Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap, in Driebergen aangeboden. Aangevuld met mogelijk trajecten in Rotterdam. En tot slot, voor afspraken of voor andere werkzaamheden zullen enkele medewerkers af en toe nog te vinden zijn in een van de kamers op Vossesteyn.

3. Wat is de reden van verhuizing? Waarom nu?

NIVOZ is al vanaf haar oprichting in 2003 bezig om leraren en schoolleiders te sterken in hun pedagogisch handelen en bij de uitvoering van hun pedagogische opdracht. Dat pedagogiek inmiddels op veel scholen en opleidingen weer onder de aandacht is gekomen, verheugt ons. Toch blijven wij zoeken naar mogelijkheden om theorie en praktijk – al in een vroeg stadium van het leraarschap – dichter bij elkaar te brengen. Met de Erasmus Universiteit Rotterdam is afgelopen twee jaar gewerkt om een tweejarige educatieve master op te zetten. Dat is de EMPO geworden: Educatieve Master Primair Onderwijs. De grootstedelijke pedagogiek is daarin de basis. Studenten kunnen vanaf augustus 2022 instromen om zowel de graad Master of Science als hun bevoegdheid voor het primair onderwijs te behalen.

4. Is Rotterdam-Zuid met een specifieke reden gekozen?

Zeker. Het NIVOZ heeft vanuit zijn historie grote voeling met de stad Rotterdam. Zoals meer grootstedelijke gebieden in Nederland, staat Rotterdam-Zuid bijna spreekwoordelijk voor een groeiende sociaal-maatschappelijke en economische problematiek die zich steeds meer opdringt. Als het gaat over kansengelijkheid en gelijke toegang tot onderwijs, komt een gebied als Rotterdam-Zuid er vaak bekaaid af. In Nederland ontstaan er steeds grotere kloven in de samenleving, waarbij het onderwijs overvraagd wordt in zijn traditionele rol als ‘emancipator’, als ‘grote gelijkmaker’, als ‘kansenschepper’ voor iedereen. Met ons instituut en onze betrokkenheid bij de nieuwe opleiding EMPO in wereldstad Rotterdam, ten zuiden van de Maas, willen wij er zijn voor onderwijs als transformerende kracht in het algemeen en voor Rotterdam in het bijzonder. De Erasmus Universiteit draagt het programma; het NIVOZ voegt daar nadrukkelijk de waarde van de pedagogische oriëntatie aan toe.

 

5. Hoe kijkt NIVOZ terug op 15 jaar ‘De Horst’?

Stichting NIVOZ startte in 2003 in Utrecht, maar vond al na een jaar op het Driebergense landgoed De Horst zijn thuishaven. Dolf van den Berg noemde het NIVOZ in onder andere zijn bijdrage aan het vriendschapsboek voor Luc Stevens een ‘plek der luwte’, weg van het dagelijkse rumoer op school en daarmee een plek om je als leraar of schoolleider te bezinnen op je onderwijs en op de waarde van de pedagogiek in het opvoeden en onderwijzen van kinderen. Daarmee raakte Dolf een belangrijke kern: het is die ruimte om elkaar te ontmoeten en om ‘terug kunnen gaan naar de pedagogische basis’ die het NIVOZ bij uitstek heeft willen uitdragen in de bossen, de theaterzaal en de verschillende bijeenkomstruimtes van Landgoed de Horst.

6. Wat waren hoogtepunten die onderdeel geworden zijn van NIVOZ’ identiteit?

Van onze activiteiten hebben er veel te maken met het scheppen van de tijd en ruimte, met wat Gert Biesta noemt: de onderbreking en de vertraging van het alledaagse, maar ook met wrijving die dat kan opleveren. Behalve Gert Biesta’s periode als hoogleraar op de NIVOZ-leerstoel aan de Universiteit voor Humanistiek, kijken we terug op ontmoetingen met veel pedagogische denkers en praktijkmensen, die onderdeel geworden zijn van wie we zijn:

• Het werk rond Pedagogische Tact, met daarin de Nederlands-Canadese pedagoog Max van Manen als centrale wegbereider. Hij bezocht ons instituut meermaals, onder andere rondom de publicatie van zijn boek ‘Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen’.
• Het bezoek van Toshiro Kanamori, de Japanse leraar uit de veelgeprezen documentaire ‘Children full of life’, die op uitnodiging van onder andere het NIVOZ, een onderwijsreis door Nederland maakte van twee weken.
• De Onderwijsavonden, met vele sprekers van de pedagogen Micha de Winter en Geert Kelchtermans, via de maatschappelijk-sociologische blik van Iliass el Hadioui, Paul Verhaeghe en Trudy Dehue, tot de wijsgerige bijdragen van romancier Désanne van Brederode en Daan Roovers. Het is maar een greep uit de vele tientallen prachtige sprekers die we mochten verwelkomen. Ooit begonnen deze avonden voor de deelnemers aan onze trajecten Pedagogisch Tact en Pedagogisch Leiderschap, maar niet veel later lieten we ook een grotere kring van onderwijsbelangstellenden kennismaken met pedagogische thema’s maar ook belendende velden als sociologie, (ontwikkelings)psychologie, onderwijskunde, psychiatrie en filosofie.
• De NIVOZ-lezingen, waarin wij telkens ‘tijdredenaars’ uitnodigden om de stand van onze huidige samenleving te duiden en daarmee implicaties te geven voor onderwijs en opvoeding nu en in de nabije toekomst. Nog lang ervoeren wij de impact van de analyses van Herman Wijffels, Hans Adriaansens, Tex Gunnning, Mart de Kruif en Freek de Jonge.
• Landgoed de Horst is ook de geboorteplaats geweest van onze trajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap. Voor honderden leraren en schoolleiders was het de plek waar zij in open trajecten aan de slag gingen met een breed palet aan theorieën, met hun eigen praktijk en met elkaar. Daar kwamen masterclasses, symposia en conferenties bij, waarvan wij willen noemen: ‘De stem van de leerling’, ‘Leider zijn’ en de internationale conferentie ‘Unfolding human potential’, in samenwerking met de Europese projectgroep Learning for Well-Being.
• In 2010 startte NIVOZ met het platform hetkind. Er stonden een honderdtal artikelen online en dat trok de eerste honderd volgers. Twee jaar later, mede door de publicitaire aandacht die de komst van Kanamori genereerde, veroverde hetkind.org - zoals de website heette en hetkind in de wandelgangen werd genoemd - een substantiële plek waar leraren, schoolleiders en andere onderwijsmakers hun dagelijkse inspiratie, legitimatie en verbinding zochten én vonden.

  Nu tien jaar later zijn we duizenden publicaties verder. Vanuit alle lagen van het onderwijs hebben praktijkmensen, onderzoekers en wetenschappers geschreven en gedeeld over pedagogisch relevante thema’s en ervaringen.Artikelen, blogs, verhalen, podcasts en reportages vormen gezamenlijk een schat aan pedagogische kennis over het handelen van leraren, over ‘het goede doen, op het juiste moment, ook in de ogen van de ander’.  Via facebook, LinkedIn en Twitter , alsmede via een tweewekelijkse nieuwbrief zijn tienduizenden mensen aangesloten.

Al die elementen hebben bijgedragen aan het gesprek; aan de pedagogische fundering voor menig school, schoolleider en leraar; aan de ontmoetingsplek die NIVOZ wil zijn.

7. Van een centraal gelegen bezinningsplek naar de dynamiek van een grote stad. Stopt NIVOZ daarmee als landelijk centrum?

Zeker niet. Behalve de nieuwe focus op de EMPO in samenwerking met de Erasmus Universiteit, blijven wij aandacht geven aan het uitdragen van de pedagogische dimensie van onderwijs en opvoeding zoals je dat van ons kent. We blijven actief in het hele land. En ook beogen we ons nieuwe huis op Zuid het karakter van een ‘plek der luwte’ te geven: een plaats om met bezinnende afstand je eigen praktijk in ogenschouw te nemen.

8. Welke van de activiteiten die we van jullie kennen blijven jullie doen?

We gaan verder met Onderwijsavonden en aanverwante Masterclasses, met het delen van onderwijsartikelen op platform ‘hetkind’ en met onze post-hbo professionaliseringstrajecten ‘pedagogische tact’ en ‘pedagogisch leiderschap’. Onze trajecten kan je in Driebergen of Rotterdam volgen, maar ook op je eigen school. Ook blijft onze onderzoeksgroep actief, waarover hieronder meer te vinden is.

9. Waar kijkt NIVOZ naar uit bij de start in Rotterdam? Welke activiteiten gaan jullie verder ontplooien?

Een al ingeslagen weg, die in Rotterdam verder ontwikkeld zal worden, is om onze activiteiten in partnerschap met anderen te ontwikkelen. In drie grote projecten doen we dat al en die partnerschappen zullen uitgebreid worden. Die projecten staan in het teken van het versterken van het pedagogisch handelen in een grootstedelijke context:

• De EMPO, Educatieve Master Primair Onderwijs, is een onderdeel van de Erasmus Universiteit Rotterdam, in samenwerking met het NIVOZ.
• Het Whole Child Development project (WCD). In dit project sluiten we aan bij een internationaal initiatief voor de ontwikkeling van breed vormend onderwijs in alle lagen van het onderwijs, van basisschool tot hoger onderwijs. Wij werken hierin al samen met scholen en lerarenopleidingen op verschillende plaatsen in Nederland.
• Echt nieuw is de ontwikkeling van activiteiten gericht op het Rotterdamse onderwijsveld. Samen met andere hogescholen in Rotterdam en de Erasmus Universiteit als partners streven we naar een Centrum voor Onderwijs en Ontwikkeling, gericht op het pedagogisch handelen in de grootstedelijke context, zodat er een pedagogische community van opleiders en scholen kan ontstaan.

10. Hoe past dat in de visie op onderwijs die jullie als instituut vertegenwoordigen?

Vooral als het gaat om kansengelijkheid wordt van oudsher een grote rol toegekend aan de emanciperende werking van onderwijs. We gaven al aan dat het NIVOZ ziet hoe in Nederland verschillende sociaal-maatschappelijke kloven dieper en breder worden – vooral in onze grote steden, zie bijvoorbeeld de documentairereeksen ‘Schuldig’, ‘Klassen’ of ‘Sander en de kloof’. Met een letterlijke verhuizing van het NIVOZ in de grootstedelijke context van Rotterdam-Zuid willen wij onze bijdrage leveren – pedagogisch-didactisch, maar daarmee uiteindelijk ook maatschappelijk.

Werken in het onderwijs – als leraar, als schoolleider, als intern begeleider – vraagt een keur aan kwaliteiten: van vakinhoudelijke kennis tot didactische, psychologische en pedagogische vaardigheden. In de dagelijkse praktijk zijn deze aspecten vaak lastig te ontwarren en wordt een leraar gelijktijdig op al deze vaardigheden aangesproken. In onze visie is echter de pedagogische dimensie de meest funderende voor de kwaliteit van onderwijsprocessen. Didactiek, vakinhoud en andere aspecten verschijnen in het licht van het pedagogische. Onderwijs staat of valt met een goede pedagogische grondhouding. Vanuit die grondhouding werken wij aan het opbouwen van vakmanschap.

Tekst: Geert Bors i.s.m. Aziza Mayo & Gabrielle Taus