Aflevering 5 van Klassen: over het stellen van vragen

31 december 2020

Terwijl docent Mike Louwman kijkt naar aflevering 5 van Klassen en Esma ziet worstelen met haar vmbo-basis-kaderadvies en haar emoties, denkt hij terug aan een gesprek met een mentorleerling, zo’n vier jaar geleden. Deze leerling zat destijds in 5 vwo. Zijn cijfers vielen tegen. Na zijn tweede rapport ontving iedereen een woordrapport, waarin elke docent een toelichting gaf op de prestaties en de werkhouding. Mike zag in Esma’s blik dezelfde teleurstelling als in die van hem, toen hij in de mentorles zijn woordrapport las. Beiden hadden het niet zozeer moeilijk met het resultaat, de uitkomst, maar met de toelichting erop. In de toelichting ligt immers het perspectief verscholen. Of het gebrek eraan.

Op het woordrapport van Youri stond bij vier vakken dezelfde zin te lezen: ‘Je moet meer vragen stellen.’ We gingen even op de gang zitten. Daar was nog een tafel vrij, vlak voor de lerarenkamer. Hij vroeg of hij met zijn rug naar de deur mocht zitten. Hij zat vol vragen. ‘Hoezo vragen stellen? Welke vragen?’ vroeg hij. Ik wist het niet. ‘En als ik een vraag heb bij dat vak, hoe stel ik die dan? Wanneer kan dat? Volgens mij nooit, maar dat heb ik blijkbaar verkeerd begrepen.’ Youri was zichtbaar ontdaan door de teksten. Ik probeerde een en ander glad te strijken, door hem te wijzen op de vele heldere en constructieve berichten en de mogelijke bedoeling van de vier docenten achter de vier gelijke adviezen. ‘Ze maken duidelijk dat er meer in zit’, begon ik. ‘En dat vragen stellen misschien wel de sleutel naar hogere cijfers is.’ ‘Wat weten zij daar nou van?’ beet hij me toe. Hij klapte de laptop dicht. ‘Ze hebben nog nooit iets aan mij gevraagd.’

Esma hoort woorden als sociaal-emotioneel en onderzoek en knikt gedwee, in afwachting van het hoge woord en (bij)passend niveau. Het advies is vmbo basis kader. De schooldirecteur en intern begeleider zeggen dat dit hartstikke goed is en ik hoor dat ze dat menen. Esma hoort iets anders. Ze is in gedachten verzonken als ze zegt dat ze het advies goed vindt. Misschien denkt ze aan haar vriendin ‘Cees’, die op de gang op haar wacht. Haar advies was havo vwo. Esma had gehoopt op kader. Dat is nog steeds haalbaar, als ze meer vragen stelt. ‘Wil jij nog iets aan ons vragen?’ klinkt het, terwijl het gesprek duidelijk wordt afgerond. ‘Nee’, zegt Esma. Voor vragen stellen is het te laat.

Vragen stellen is ontzettend moeilijk. Iedereen zit vol vragen, maar er is veel nodig om die te durven en kunnen stellen. Ik kan me herinneren dat ik bij scheikunde geen benul maar ook geen vraag had omdat de docent beloofde het dan allemaal nog een keer uit te leggen. Dat wilde ik niet op mijn geweten hebben. Voor vragen is ruimte nodig, uitdaging en bovenal een veilige omgeving. Waar de docenten van Esma en Youri (in hun taalgebruik) aan voorbijgaan is de simpele vaststelling dat voor eerdergenoemde voorwaarden maar één iemand verantwoordelijk is: de docent. Wat ze echter te verwerken kregen, is dat het aan hen was om meer te vragen, om door te zetten. Niemand gaf toe hoe verdraaid ingewikkeld dat is, voor iedereen. Vragen stellen moet je leren, door te oefenen. ‘Als een docent wil dat ik meer vragen stel, moet hij wel het goede voorbeeld geven’, verzuchtte Youri.

Waar anders vinden we het goede voorbeeld dan op een open dag? Wie anders stelt op de open dag de vragen dan Yunuscan, die voor mij een voorbeeld is geworden? Hij zit in een kring en de docent benadrukt dat elke vraag gesteld mag worden. Voor het gemak vergeet ik dat hij ‘vandaag’ aan deze belofte toevoegt. Alsof het na de open dag weer even ingewikkeld wordt als voor Esma en Youri. Alsof het leren alleen op de open dag als een leuke activiteit gepresenteerd wordt. En voor hetzelfde gemak vergeet ik de wat groteske wijze waarop hij precaire onderwerpen als homoseksualiteit behandelt. Het belangrijkste: hij schept ruimte, veiligheid en daagt de leerlingen uit een vraag te stellen door zelf het goede voorbeeld te geven: ‘Hoe komt het nou dat een scheet stinkt?’

Yunuscan is eruit. Dit wordt zijn school. Hij geeft zijn tas aan zijn moeder en springt over de paaltjes naar huis, op weg naar een geweldige tijd.

Mike Louwman is docent Nederlands op het Haags Montessori Lyceum tot 1 januari 2021, dan start hij als lerarenopleider Nederlands op het Fontys in Tilburg.

Alle publicaties over 'Klassen'

• Podcast over Klassen, gelijke kansen en de onvermijdelijke tragiek: ‘Tegen een samenleving waarin de druk zo groot is, kun je eigenlijk niet op.’ - Eddie Denessen
• Aflevering 7 van Klassen (slot): De mythe van de meritocratie - Thijs Bol
• De documentaireserie Klassen en onderwijs: een nabeschouwing - Gerard Paardenkopper
• Hoe verder na ‘Klassen’? - een nabeschouwing - Dick van der Wateren
• Aflevering 7 van klassen: trots - Mike Louwman
• De laatste aflevering van Klassen: Hiervoor doe ik wat ik doe - Natasja de Kroon
• Klassen, aflevering 6: De scholensluiting als vergrootglas - Thijs Bol
• Aflevering 6 van Klassen: quarantaine time -  Mike Louwman
• Ik wens jou... een havo-advies. Een terugblik op Klassen: aflevering 5 - Lisa Hu
• Aflevering 5 van Klassen: over het stellen van vragen - Mike Louwman
• "Klassen", aflevering vier. Het begint thuis - Dick van der Wateren
• Hoe smaller het pad, hoe eerder je eraf valt - Leone de Voogd
• Aflevering 2 van Klassen: Gianny is te laat, en niet voor het eerst - Mike Louwman
• Rob keek naar KLASSEN: 'We zijn allemaal deel van het systeem maar in dat geheel staan hoge schotten' - Rob H. Bekker.

•