Podcast: ‘Na een uur merkte de school dat juf Eva zich verslapen had. Haar leerling Tim had de leiding op zich genomen’

1 november 2023

Sommige kinderen zijn uit zichzelf initiatiefrijk en kun je daarin ondersteunen. Anderen lukt het veel moeilijker een werkje te kiezen. Of ze vallen al snel stil bij een gekozen opdracht. Hen sta je op andere manieren bij. Het Jenaplan deed onderzoek naar ‘de ondernemende houding’, verzamelde literatuur en praktijkverhalen, en kwam tot mooie conclusies voor leerkracht, school en kind. 

Als startende leerkracht leerde Gertine Vorstelman dat ze niet al het gras voor de voeten van de kinderen moest wegmaaien: iets minder een spervuur aan stapelvragen, iets vaker achteruit stappen, ruimte geven aan de kinderen zelf en kijken waar je dan op verder kunt bouwen. ‘Je mag wat meer janligtharten’, noemde de schoolleider dat, naar de karakteristieke foto’s waarop de Nederlandse pedagoog Ligthart met de handen in de zakken toekijkt wat zich ontvouwt aan een tafel met bouwende jongens en meisjes.

Of neem Tim, in de groep van juf Eva van den Berg. Tim, zoon van een horecaondernemer, die zelf ook behoorlijk wat initiatiefrijk bloed door de aderen had stromen. Tim vroeg daarom bij alle activiteiten die hij minder relevant vond hoe het hem ging helpen ondernemer te worden. Eva vatte het op als kritische vragen aan haar eigen onderwijs: kon ze het ‘waarom’ telkens verantwoorden? Goed spellen is belangrijk voor je menukaart, maar bij die ene tekenopdracht had Eva het antwoord niet. Daarom kreeg Tim die keer een alternatieve opdracht: het werk van iedereen verzamelen en tentoonstellen. Op een dag versliep Eva zich, maar dat werd door collega’s pas na een uur opgemerkt: Tim had de leiding in de groep genomen en iedereen was rustig aan het werk.

In verhalen kan de onderwijswerkelijkheid in levendige heelheid worden overgebracht en bestudeerd. Daarom koos een groep van Jenaplanners voor narratief onderzoek om de complexe vaardigheid ‘ondernemen’ – een van de jenaplanessenties – eens goed te bestuderen. In deze podcast worden drie van hen geïnterviewd. Over hoe ‘ondernemen’ rond het jaar 2000 een belangrijk begrip werd in Europese denken over onderwijs. Over hoe grondlegger Peter Petersen altijd denkt over zelfontplooiing in het licht van het sociale samen leven. Over zelfsturing en creativiteit. Over hoe je omgaat met kinderen die minder vanzelfsprekend het initiatief in zichzelf kunnen oproepen.

Beluister de Jenaplan Podcast (34 minuten) hieronder.

Liever lezen? Via deze link kun je de publicatie “De ondernemende houding” lezen.

Gertine Vorstelman, Geert Bors, Hilde Venema, Tom van den Berg