It’s My Child: ‘Neem niet mijn rol over, maar laat me mijn eigen verantwoordelijkheid op me nemen’

28 oktober 2020

'Eenmaal in Nederland aangekomen werd ik van alle kanten geholpen, wat ik enorm waardeerde, totdat ik het gevoel kreeg dat mijn ouderlijk rol werd overgenomen.' Nivoz-medewerker Maartje Janssens interviewde Soha Shat, oprichter van It’s My Child (IMC). IMC is een stichting in Utrecht die nieuwkomersouders motiveert, stimuleert en begeleidt om hun ouderlijke rol te herpakken en in te vullen. Om wat voor een reden dan ook kunnen ouders hun zelfvertrouwen verliezen en hierdoor raakt de band tussen ouder en kind uit balans. Belangrijk is dat de ouder door begeleiding weer in actie komt. De naam van de stichting, It’s My Child, staat voor een interne schreeuw: ‘Neem niet mijn rol over, maar laat me mijn eigen verantwoordelijkheid op me nemen’.

Kun je iets vertellen over jouw motivatie voor het oprichten van deze stichting?
Vijf jaar geleden kwam ik vanuit Palestina met mijn vier kinderen naar Nederland. Daar heb ik altijd in het onderwijssysteem gewerkt als onderwijsadviseur. Ik ben altijd een zelfstandige vrouw geweest die heel goed wist wat wel of niet goed was voor mijn kinderen. Eenmaal in Nederland aangekomen werd ik van alle kanten geholpen, wat ik enorm waardeerde, totdat ik het gevoel kreeg dat mijn ouderlijk rol werd overgenomen. Er werd mij onder andere verteld dat mijn kinderen om een bepaalde tijd naar bed moeten. In Palestina heb ik voor genoeg uitdagingen gestaan en ondanks dat wist ik een goed leven voor mijn kinderen te creëren. Het begon in Nederland waar ik me begon af te vragen of ik nog wel die moeder was die haar kinderen kan ondersteunen zoals ik altijd heb gedaan. Ik voelde me verloren en begon langzamerhand mijn zelfvertrouwen te verliezen.

Naar mijn idee willen hulpverleners graag helpen, maar soms denkt men te helpen en helpt men niet altijd. Ik vergelijk het met een situatie waar een kind thuis komt met zijn huiswerk. Als ouder ga je ook niet de antwoorden geven, invullen en terug geven aan het kind. Zo leert hij het nooit zelf te doen. Elke persoon wil het gevoel van competentie, zowel kind als ouder. Net als de behoefte aan relatie, het gevoel van: ik hoor bij jullie. Dat geeft de mens zelfvertrouwen. De naam van de stichting, It’s My Child, staat voor een interne schreeuw: ‘Neem niet mijn rol over, maar laat me mijn eigen verantwoordelijkheid op me nemen’.

Zo begon in 2017 mijn zoektocht naar een nieuwe manier om nieuwkomersouders te empoweren. Dit werd gedeeld door de directeur Douwe Brouwer van de school van mijn kinderen, Ithaka ISK. Hij zei letterlijk: “Wie zijn wij om te bepalen wat ouders willen, nodig hebben en hoe zij hun kinderen moeten begeleiden.” Douwe bracht mij in contact met Luc Stevens. We spraken over de drie basisbehoeften van autonomie, competentie en relatie. Waar Stevens zich richt op het kind, wilde ik me richten op deze behoeften als behoeften van ouders. Dat heeft te maken met mijn eigen verhaal. Zo kreeg de stichting langzaamaan vorm. Ik legde contact met andere ouders en we kwamen wekelijks bij elkaar om onze behoeften te bespreken. Soms losten we het met elkaar op, soms schakelden de ouders experts in. Alles werd georganiseerd voor ouders door ouders.

Kun je iets meer vertellen over de visie en missie van de stichting?
Ouders voorzien hun kinderen van zowel materiële middelen (zoals voedsel, onderdak en kleding) evenals sociale, emotionele steun, en aandacht voor hun kind. Uiteindelijk wil elke ouder dat hun kind een mooi en succesvol leven tegemoet gaat en is opgewassen tegen de valkuilen van het leven. Evenzogoed dat kinderen ernaar streven hun competenties te ontwikkelen die ze nodig hebben om zelfvoorzienend te worden. Terwijl ouders er alles aan doen om hun kinderen op weg naar volwassenheid te helpen, mogen we vooral niet vergeten dat ouders genoeg uitdagingen hebben tijden het grootbrengen van hun kinderen.

Een groot deel van de verantwoordelijkheid van ouders wordt uitgedragen als zorgverlener en degene die de (juiste) beslissingen moet nemen. Elke ouder wil door hun kind waargenomen worden als een sterk en zelfverzekerd persoon, iemand waar ze tegenop kijken. Maar het leven is vol uitdagingen en valkuilen waardoor ouders regelmatig nieuwe strategieën moeten uitproberen, en soms valt dit buiten hun comfortzone. Ouders hebben genoeg kennis in huis om problemen binnen het gezin op te lossen, alleen weten ze niet altijd waar ze moeten beginnen. Ze hebben misschien behoefte aan meer informatie. IMC geeft geen antwoorden of oplossingen op hun vragen, maar door de juiste vragen te stellen laten we de ouders nadenken en komen ze uiteindelijk zelf op de antwoorden die het beste bij hun passen. Wij zeggen: ‘Geef iemand een vis en degene heeft eten voor één dag. Leer iemand vissen en degene heeft eten voor de rest van zijn leven.’ Dit is precies waar It’s My Child (IMC) zich in onderscheidt.

Bij IMC geloven we in het vermogen en de wilskracht van de mensen. De gesprekken die wij voeren met de ouders, vinden plaats zonder enkele oordelen of wantrouwen, als een middel om het proces van het overwinnen van de zorgen en/of problemen te vergemakkelijken. Wij zien de band tussen ouder en kind als een holistische band, het is de enige levenslange band. Deze verdraagt fouten, misverstanden en frustraties en kan altijd verbeterd worden. Wij zijn van mening dat oplossingen of suggesties die aangereikt worden aan de ouders op korte termijn nuttig kunnen zijn, maar het kan ouders ook blind maken voor alternatieve oplossingen die wellicht beter aansluiten bij hun behoeften. Ook kan het prestatiegevoel van de ouder afnemen, hierdoor kunnen ze onzekerder worden en de afhankelijkheid van de ouders kan toenemen. Bij IMC stellen wij dat "snelle oplossingen" uiteindelijk het welzijn op de lange termijn in de weg staan en het vervullen van psychologische basisbehoeften van autonomie, competentie en verbondenheid verhinderd (Deci & Ryan, 2000).

Kort samengevat: wij laten de ouders hun eigen kracht zien en stellen ze in staat om hun kinderen te herbergen. Tijdens het stellen van vragen brengen we het perspectief van het kind naar voren en zorgen we ervoor dat ze hun kinderen goed begrijpen.

Jullie methode is gericht op zelfsturing van ouders. Kun je iets meer vertellen over de methode? Wat is de achtergrond van deze methode?
Het concept van IMC is gebaseerd op de Self Determination Theory. Hierover krijgen de ambassadeurs een training. De training voor ambassadeurs is ontwikkeld vanuit hun eigen vragen en behoeften, zoals gespreksvoering, emotionele stabiliteit en grenzen stellen. Ouders die in eerste instantie deel hebben genomen aan de methode van IMC, worden daarna meestal ambassadeur omdat zij geloven in het concept van IMC en hierdoor graag andere ouders willen empoweren.

De methode van IMC kent vijf fasen. (1) Ambassadeurs maken contact met ouders, vertellen over IMC en hun eigen ervaringen. Hierdoor winnen zij al snel het vertrouwen van de ouders, er wordt gelijk een vervolgafspraak gemaakt met de ouders. (2) Tijdens het 2^e gesprek worden de vragen, behoeften, zorgen en talenten van de ouders achterhaald door de ambassadeur. Doordat de ambassadeur de juiste vragen stelt, over hoe, wat en waar deze ouder de antwoorden op zijn/haar vragen kan vinden zet de ambassadeur de ouder aan om zelf in actie te komen. Uiteindelijk ontstaat er een concreet plan. (3) Hier begeleid en motiveert de ambassadeur de ouder met het realiseren van het plan. Alles wordt bepaald door de ouder zelf. Wil de ouder zijn vraag/behoeften met andere ouders delen, wil de ouder zijn vraag/behoeften beantwoord hebben door middel van een presentatie onder begeleiding van een expert organiseren, of wil hij de antwoorden op zijn vraag/behoeften door een-op-een begeleiding met de ambassadeur. Waar, wat en hoe ligt allemaal in de handen van de ouder zelf. (4) Na de activiteit komt er een evaluatiegesprek tussen ouder en ambassadeur, hier achterhaalt de ambassadeur of de activiteit heeft voldaan aan alle vragen/behoeften van de ouder. Zo niet, dan zet de ambassadeur de ouder aan om opnieuw in actie te komen. (5) Ouders delen hun ervaringen en empoweren zo elkaar.

Hoe is het contact met de school, in welke mate zijn leraren betrokken?
We hebben goed contact met de school en de leraren. De school staat open om ouders de ruimte te geven voor vragen zoals een klassenbezoek of het geven van een presentatie over bijvoorbeeld het onderwijssysteem. Belangrijk voor docenten is om te weten waar de grens ligt tussen hun rol, en de rol van de ouders. Wat regelt school en waar ligt de verantwoordelijkheid van de ouders.

In welke mate zijn de kinderen zelf betrokken in het proces?
Er is in principe geen contact met de kinderen, omdat we niet willen dat iemand de rol van de ouders gaat overnemen. Bij nieuwkomersgezinnen zien we bijvoorbeeld dat ouders vaak afhankelijk zijn van hun kinderen voor het vertalen. De ouderlijke rol is daar omgedraaid, en dat willen we juist verbeteren. Wel zijn er gezinsactiviteiten voor ouders en kinderen, zoals een debat tussen ouders en kinderen over telefoonverslaving.

Bovendien zijn de kinderen impliciet betrokken in het proces doordat hun perspectief wordt meegenomen. De ambassadeur stelt vragen waardoor het kind in beeld komt. Zo kwam er een moeder bij een ambassadeur die zeer bezorgd was over haar zoon. Ze vond dat hij verslaaft was aan computerspellen en totaal geen sociaal leven had, en hierdoor op school achter bleef met zijn Nederlands. We vroegen haar hoe hij op school was in het land van herkomst. Ze vertelde dat hij een slimme jongen was en altijd goede cijfers haalde. Wij vroegen door aan de moeder, of hij goed was in alle vakken. Hierop antwoordede zij dat taal voor hem een uitdaging was, dit was altijd al zijn zwakke kant. Hier attendeerden wij de moeder op het feit dat haar zoon misschien wel een extra uitdaging heeft, nu hij hier alles in een nieuwe taal moet leren. Wij vroegen haar over zijn sociale leven, hierop antwoordde zij dat hij totaal geen sociaal leven heeft hier. Ook hier stelden wij haar de vraag met: ‘’Hoe was zijn sociale leven in het land van herkomst?” Ze vertelde dat hij heel veel vrienden had, hij ze enorm mist en het liefst teruggaat. Hier heeft hij alleen maar vrienden online tijdens het spelen van computerspelletjes. Hier attendeerden we de moeder erop dat hij wel een sociaal leven heeft maar dan online, tegenwoordig heeft de jeugd ook digitale vrienden. De moeder begon de moeilijk situatie waarin haar zoon zich bevond in te zien.

Kun je iets zeggen over verschillende (pedagogische) visies, waar wordt het spannend?
Er zijn tal van spannende situaties waar ouders tijdens de opvoeding van hun kind tegenaan lopen. Kinderen leven immers altijd in een ander tijdperk dan waarin de ouders zelf zijn opgegroeid en er zijn natuurlijk tal van ouders met een andere achtergrond die niet gewend zijn om over bepaalde zaken te praten. We hadden eens een bijeenkomst voor ouders over seksuele opvoeding, en het thema homoseksualiteit kwam aan de orde. Er was één vader in de groep die er heel veel moeite mee had dat docenten hier met kinderen over praten. Uiteindelijk begreep hij dat op school de normen en waarden van verschillende culturen en geloven besproken worden, en dat ook de mooie kanten van de islam worden gedeeld.

Een ander voorbeeld is dat van een vader die niet accepteerde dat zijn dochter met jongens zou zwemmen. De ambassadeur nodigde hem uit om zelf met een idee te komen waardoor zijn dochter niks zou missen en tegelijk de eigen normen en waarden overeind bleven.

We proberen de ouders te helpen om een balans te vinden tussen de verschillende normen en waarden, waarbij we altijd het doel duidelijk maken, namelijk ervoor zorgen dat het kind een goede toekomst kan opbouwen. Het delen van verschillende ervaringen werkt voor ouders als een eye opener.

Zo zijn er nog genoeg andere voorbeelden zoals:

• Hoe om te gaan met tieners
• De ontwikkeling van kinderen
• Ruimte geven en grenzen stellen aan kinderen
• Kind opvoeden in een ander tijdperk
• Digitale tijdperk en het sociale leven
• Conflicten tussen verschillende culturen
• Eigen identiteit 

Kun je iets zeggen over wat het traject teweeg brengt bij de ouders, maar ook bij de kinderen?
Kort gezegd begeleiden wij ouders om hun ouderlijke rol te herpakken, hun netwerk te verbreden, ze het gevoel te geven dat ze ergens bij horen en ze te helpen hun kind beter te begrijpen.

De ouders herwinnen hun zelfvertrouwen. Bovendien komen ze door It’s My Child in contact met andere mensen, en dat hebben ze nodig. Ook leren ouders hun kinderen beter begrijpen. Er was bijvoorbeeld een moeder die wilde dat haar kind arts werd, maar dat was niet zijn droom – hij wilde theater. Door het bespreken van verschillende perspectieven in vergaderingen en discussies, en door kennis over ons onderwijssysteem en de arbeidsmarkt, is ze het anders gaan zien.

De kinderen merken dat ze weer kind kunnen zijn (‘mijn ouders vragen het eindelijk niet meer aan mij’) en zien hun ouders weer gelukkig in hun eigen rol. Ook voelen kinderen zich beter begrepen en krijgen ze meer ruimte en vertrouwen.