Warm Data in het klaslokaal: verder met elkaar in complexe tijden

1 augustus 2025

In een tijd waarin vraagstukken steeds meer met elkaar vervlochten zijn – klimaat, migratie, digitalisering, polarisatie, werkdruk – voelen veel leraren de complexiteit in hun klas, team en samenleving. Tegelijkertijd blijven onze systemen vragen om oplossingen, formats en meetbare uitkomsten. Hoe geven we in zo’n spanningsveld les en/of leiding? In het werk van Nora Bateson – een naam die vaker klinkt in progressieve onderwijskringen – zit een mogelijk ‘antwoord’.

Nora Bateson is systeemdenker, filmmaakster, schrijfster en dochter van antropoloog en cyberneticus Gregory Bateson. Ze bouwt voort op het werk van haar vader (zie haar documentaire An Ecology of mind), maar ontwikkelt een eigen, meer poëtische en relationele benadering van complexiteit. Ze spreekt niet over systemen als logica’s of structuren, maar als levende weefsels van relaties, contexten en betekenissen.

In 2012 introduceerde ze de term Warm Data: informatie over de relaties tussen dingen, in plaats van alleen over de dingen zelf. Warm Data gaat over hoe mensen zich verhouden tot hun omgeving, tot elkaar, tot maatschappelijke structuren. En hoe betekenis ontstaat in die tussenruimte.

Om dit gedachtegoed in de praktijk te brengen, startte ze met Warm Data Labs: open dialoogvormen waarin mensen via verschillende invalshoeken (contexten) een complex vraagstuk verkennen, zonder te zoeken naar de ‘juiste oplossing’. Denk aan gesprekken in en over onderwijs, maar dan ook bekeken vanuit ouderschap, cultuur, ecologie, technologie, economie, zorg, etcetra

Onderwijs
Warm Data Labs zijn geen methodiek, geen format, geen instrument. Ze zijn eerder een ruimte voor vertraging en verbondenheid. Leerlingen, leraren, ouders en andere betrokkenen reflecteren samen op thema’s die ertoe doen. In al hun gelaagdheid.

Een Warm Data-benadering helpt om anders te kijken naar wat er speelt in en rondom het klaslokaal. In plaats van losse vakken, losse leerlingen of losstaande vraagstukken, nodigt het uit om de onderlinge samenhang te zien. Tussen leerdoelen en thuissituaties, tussen gedrag en cultuur, tussen onderwijs en de wereld daarbuiten. Het nodigt uit om samen stil te staan bij wat we ervaren, in plaats van meteen te willen duiden of oplossen. Dat geldt niet alleen voor leerlingen, maar ook voor onszelf als leraren: durven we te vertragen en met open blik waar te nemen?

In die open ruimte ontstaat iets bijzonders. Meerstemmigheid krijgt plek, zonder dat het leidt tot verwarring of strijd. Je hoeft het niet eens te worden om elkaar te begrijpen. Ook het ‘niet-weten’ wordt geen zwakte, maar juist een ingang tot nieuwe vragen. En wanneer we leren zien hoe alles met elkaar verbonden is – mensen, contexten, structuren – groeit het vertrouwen. In elkaar, in het leerproces, in de beweging die al gaande is. Het herinnert ons eraan dat we het niet alleen hoeven te dragen, maar dat we samen betekenis kunnen weven.

Wat er dan gebeurt?

Studenten leren niet alleen over losse vakken of thema’s, maar over de verbindingen ertussen. Ze ontwikkelen denkkracht in complexiteit. Iedereen spreekt vanuit een ander perspectief – cultuur, leeftijd, ervaring. Dat wordt niet platgeslagen tot consensus, maar gevierd als rijkdom. In plaats van snelle antwoorden, oefenen we in het verdragen van het ‘niet-weten’ – een essentiële vaardigheid in deze tijd.

Warm Data Labs helpen teams, klassen en gemeenschappen om elkaar weer aan te kijken, voorbij de rollen van leerling, docent, bestuurder. Het is geen kennisoverdracht, maar een levend, relationeel leerproces waarin betekenis zich ontvouwt tussen mensen.

Tot slot, Warm Data is vooral is een uitnodiging, om te vertragen, om écht te luisteren, om te oefenen in leven met vragen die niet eenvoudig op te lossen zijn, maar wel met elkaar te dragen.

Nieuwsgierig?

Wil je zelf kennismaken met Warm Data? Op woensdagmiddag 17 september vindt in Culemborg het evenement ‘Verder met elkaar’ plaats. Deze middag staat in het teken van verkenning, ontmoeting en betekenisgeving volgens het gedachtegoed van Nora Bateson. Geen workshop met sheets, maar een levend laboratorium van menselijkheid, complexiteit en zorgzame aandacht.

‘Verder met elkaar’ is een initiatief van IK en JIJ.

Locatie: Perron Lanxmeer • Stationsplein • Culemborg
Tijden: 13.00 – 17.00 uur Gasttrainers: Caroline Wiedenhof en Roselinde van Ravestein
Kosten: €17,50
Meer info en aanmelding via: knoope.nl/aanbod/verder-met-elkaar