Segregatie

23 december 2020

‘If you can’t change the school population, how can you change the culture?’ Mike Louwman kijkt naar de vierde aflevering van documentaireserie Klassen en denkt terug aan zijn eigen basisschooltijd. 'Nu moet er een andere, grotere knop om. Het zal nog niet meevallen.'

Aflevering 4 van Klassen heeft als titel ‘Het begint thuis’. Voor Marjolein Moorman, wethouder van onderwijs in Amsterdam, begint het in Londen. In haar tocht langs scholen in achterstandswijken onderzoekt ze de segregatie in de samenleving. ‘It’s a product of poverty’, zegt schooldirecteur Gary Phillips. Het zijn de leefomstandigheden die de Nederlandse kinderen over de scholen verdelen, omstandigheden die thuis beginnen maar tegelijk de invloed van thuis overstijgen. In Londen verloopt die verdeling anders, beter. ‘Grappig’, constateert Moorman. Net voordat ze Phillips van repliek kan dienen, incasseert ze namens heel Nederland de genadeklap: ‘If you can’t change the school population, how can you change the culture?’

Het begint dus (ook) op school.

‘Op school leer je hoe samen te leven, samen met mensen uit 43 verschillende culturen’, aldus directrice Thea van basisschool De Vijf Sterren. Het is onbestaanbaar dat tussen al die culturen de ‘Nederlandse’ grossiert in afwezigheid. Maar het is wel de realiteit. Witte, hoogopgeleide ouders uit de wijk sturen hun kinderen liever een blokje om dan naar De Vijf Sterren. Ze vormen, als nieuwe bewoners van de opgeknapte buurt, een steeds groter deel van de populatie. Maar ze ontbreken op de buurtschool.

In het dorp waarin ik opgroeide, Hilvarenbeek, woonden weinig mensen met een andere afkomst. Wel bestonden er verschillen, die bijvoorbeeld op het hockey- en voetbalveld zichtbaar werden. Ook waren er buurtscholen en ‘blokje-omscholen’. Ik zat op een buurtschool. Op mijn school zaten niet veel kinderen; elke groep was precies gevuld. Het schoolgebouw was een beetje muf en we hadden één televisiekar, waarmee conciërge Ton – hoe zou het met hem zijn? – af en aan reed. De school blonk niet uit in mogelijkheden, maar wel in aandacht. Iedereen was en voelde zich welkom. Dat zag je bijvoorbeeld in de pauzes, wanneer we op het hetzelfde plein met dezelfde steeds verder aftakelende foambal voetbalden. Met zijn allen. Er bestond één verschil: moest je tegen de muur of het hek scoren?

Tot de laatste schooldag waren we in de klas aan elkaar gewaagd. Het enige wat ons van elkaar onderscheidde was het aantal goals dat we in de middagpauze hadden gemaakt. We hadden tussen de reken- en taallessen door veel tijd om te spelen, te knutselen en acts in te studeren. Ik kan me een act herinneren rondom het afscheid van conciërge Ton. Op dit soort momenten waaide er een andere wind door school. Ik zal nooit vergeten dat ik met mijn groepje de gehele pauze binnen moest blijven omdat we tijdens de repetities giechelend een suf liedje hadden geplaybackt. In de pauze vroeg juf Yvonne hoe we het zouden vinden als onze act bedoeld was voor óns afscheid. En hoe we Ton het afscheid konden geven dat hij, ook in onze ogen, verdiende. Daarna ging bij ons de knop om.

Nu moet er een andere, grotere knop om. Het zal nog niet meevallen. Veel kinderen van witte, hoogopgeleide ouders blijven immers uit de buurt van buurtscholen, door angst voor sociale problemen, voor slechte prestaties. Doordat armoede en schoolprestaties hand in hand gaan, blijven buurtscholen bekend staan als scholen waar slecht gepresteerd wordt. De afstand tussen de scholen vergroot de sociale problemen en giet de segregatie in beton, waardoor in het vervolg ook andere witte, hoogopgeleide ouders hun kinderen naar blokje-om-scholen sturen. Daar leren deze kinderen om zich in de toekomst met alle getrainde vaardigheden en kennis van zaken te buigen over het segregatievraagstuk. Ze zullen er nooit leren dat ze een kans op de oplossing gemist hebben.

Op mijn school speelde ik met wie ik wilde. Dat ging vanzelf, daar kwam geen afkomst, milieu of opleidingsniveau aan te pas. Geen proces is sindsdien natuurlijker verlopen.

Mike Louwman is docent Nederlands op het Haags Montessori Lyceum tot 1 januari 2021, dan start hij als lerarenopleider Nederlands op het Fontys in Tilburg.

Lees hieronder alle blogs die Mike schreef over Klassen:

• Aflevering 7 - trots

• Aflevering 6 - quarantaine time 

• Aflevering 5 - over het stellen van vragen

• Aflevering 4 - segregatie

• Aflevering 3 - Madelon komt niet meer naar school

• Aflevering 2 - Gianny is te laat, en niet voor het eerst

•