Spraakmakende podcast Frederike de Jong: 'Het gaat niet zozeer om het zoeken van waarheid, maar om het handelen naar wat van waarde is'

6 juni 2023

'Sommige podcasts luister je graag terug en zeker niet één keer,’ zo schreef podcastmaker Taco Visser, nadat hij Frederike de Jong (aflevering 56) had gesproken. Eerder was haar boek Kiezen voor wat van waarde is al eens besproken in een artikel door Rob van der Poel. In de ontmoeting met Taco mag Frederike een uur lang haar stem laten klinken over deze onderwijs-pedagogische tijd en het denken dat eraan ten grondslag ligt. 'Frederike is een misschien nog wat onbekende stem, maar beslist één die gehoord moet worden vanwege de relevante inhoud, de authenticiteit, de verdieping en de vernieuwing.’

Frederike de Jong is VO-lerares en als filosofe geïnteresseerd in de waarde en waarheidspretentie van kennis. Als lerares levensbeschouwing viel het haar op dat leerlingen kennis opvatten als dat was is, wat een zogenaamd objectief feit is. Een kennistheorie die gebaseerd is op Kant en Newton bevestigt leerlingen daarin.

Frederike ontdekte in de wetenschapstheorie van Bruno Latour, de kwantummechanica en de relativiteitstheorie, dat kennis juist ook subjectief door de mens als waarnemer wordt geconstrueerd. Anders gezegd, dat kennis ook gaat over als mens betekenis geven aan.

Beide kennisopvattingen schieten echter voor Frederike tekort om onderwijs op te baseren. In het onderwijs en in het leven gaat het voor haar niet zozeer om het zoeken van waarheid, maar om het handelen naar wat van waarde is. Via biografische ervaringen en de joodse filosofie van Levinas ontdekte ze dat niet het zijn en de ontologie, maar het handelen en de ethiek de grond is van ons bestaan en dat de aarde onze ethische horizon is.

Op grond van deze filosofische uitgangspunten heeft Frederike een eerste model van ethisch gefundeerd onderwijs ontworpen met zes perspectieven:

• Waardebewust onderwijs
• De kracht van verhalen
• Durf te dromen
• Groene pedagogiek
• Met elkaar in gesprek
• Uitgangspunten bevraagd.

Frederike nodigt luisteraars uit mee te denken om haar concept verder te ontwikkelen. Zie de website van stichting  De Buitenkamer.

De namen van personen die in de podcast voorbij komen:
Gert Biesta Arjen Wals Paul van Tongeren Ad Verbrugge Taco Visser Kees Klomp Remko van der Pluijm nico dullemans

Gelijke kansen

In Van12tot18 verscheen recentelijk ook een artikel van haar hand als bijdrage aan de discussies over gelijke kansen. Ook dat schreef ze n.a.v. haar boek. ‘Het punt is dat we "gelijke kansen" vaak vertalen als gelijke kansen op toegang tot "hogere vormen" van onderwijs. Dat ‘hogere onderwijs’ toetst echter vooral de cognitieve vermogens, terwijl mensen zoveel meer zijn dan een "hoofd"; ze hebben ook hart en handen.

Net als in haar boek duikt Frederike in de filosofische geschiedenis en ontdekt ze waar we de keuze voor "het intellect" als "hoogste" menselijke vermogen hebben gemaakt. ‘En dan kom ik uit bij Plato en Aristoteles. Hun visies op de vraag wie de mens is, werken nog altijd door, ook in het onderwijs. Het wordt tijd om ons op deze keuze te herbezinnen.

De discussies over "gelijke kansen" gaan nu vaak over het meritocratische ideaal, vervolgt Frederike, ‘alsof mensen door eigen inspanningen "hoger" op de maatschappelijke ladder zouden klimmen, ongeacht afkomst. Ik zie graag aan deze discussies de vraag toegevoegd waarom we cognitieve vermogens ‘hoger’ zijn gaan waarderen ten koste van andere menselijke vermogens, zoals oprecht zijn, verzorgen en kunst maken. En nog belangrijker, of we daar nog steeds goed aan doen? Wanneer we deze vraag beantwoorden met "nee", zou dat leiden tot een andere inrichting van ons onderwijs, waarbij leerlingen zich voor wat betreft al die vermogens kunnen ontwikkelen, aansluitend bij hun talenten.

#podcast #onderwijs #pedagogiek #leiderschap #ethiek #impact