Met de opmerking 'je hebt gewoon geen inzicht' help je een kind niet

10 juli 2019

Lieke Kalhorn komt het regelmatig tegen in haar werk als pedagoog: overtuigingen die de ontwikkeling van een kind in de weg zitten. Ze deelt hier het verhaal van een jonge scholiere, Marieke, die weet wat ze wil, maar gehinderd wordt door de overtuigingen van een docent. En hoe ze door haar ouders is geholpen om in zichzelf en haar eigen wensen te geloven.

Marieke, een meisje van vijftien, 3^e klas van het vwo, staat voor de keuze of ze natuurkunde volgend jaar wel of niet in haar pakket zal nemen. Ze heeft nu drie keer een 5,5 voor haar toetsen gehaald. Ze leert goed voor de toetsen, maar snapt het niet echt. Ze wil het wel echt snappen, het lijkt haar een leuk vak om beter in te worden, ze weet alleen niet hoe. Ze is een beetje bang voor haar natuurkundeleraar, omdat hij vaak boos wordt als iemand een vraag stelt en daardoor stelt ze niet veel vragen.

Negatief advies
Ze krijgt via haar mentor te horen dat ze een negatief advies krijgt voor natuurkunde omdat ze geen 7 gemiddeld staat. Ondanks dat de docent ziet dat ze er wel voor leert, blijkt uit de toetsen dat ze geen inzicht heeft voor natuurkunde.

Tienminutengesprek
Hevig teleurgesteld maar nog met goede moed, gaat Marieke samen met haar ouders een tienminutengesprek met de natuurkunde leraar aan. Marieke opent heel dapper zelf het gesprek.

‘Ik wil natuurkunde eigenlijk kiezen en goed gaan snappen. Kan ik het dan toch kiezen volgend jaar?’

Haar leraar antwoordt duidelijk: 'Dat zou ik niet doen, als het je nu al zo veel moeite kost, volgend jaar wordt het alleen maar moeilijker. Via het RTTI-systeem kan ik zien dat je alle inzichtvragen fout maakt, dus je hebt gewoon geen inzicht in natuurkunde.’

Lamgeslagen door dit antwoord weet Marieke niet meer wat ze moet zeggen. Haar vader neemt het over. ‘U geeft aan dat Marieke geen inzicht heeft. Wat begrijpt ze dan precies niet? Kunnen we misschien iets doen, zodat ze het wel gaat begrijpen?’

De leraar zegt: ‘Dat weet ik niet. Ze heeft gewoon geen inzicht en dan wordt het lastig om een voldoende op je eindexamen je halen. Daar wil ik alleen maar voor waarschuwen.’  

Mariekes vader antwoordt: ‘Dank u wel voor uw zorgen en dat u Marieke wilt behoeden voor een verkeerde keuze. Marieke geeft aan dat ze het heel graag zou willen snappen. Hoe zouden we haar kunnen helpen?’

Leraar: ‘Ze moet misschien wat meer vragen in de les stellen.’ Vader ziet Marieke al verbleken; dat is nou net waar ze bang voor is.

‘En niet iedereen kan natuurkunde. Ik wil niet kwetsend zijn, maar ze heeft gewoon niet de hersens voor natuurkunde.’

Zelfvertrouwen en vechtlust
Marieke gaat met nog minder zelfvertrouwen en met nog meer strijdlust weg na deze bespreking. ‘Misschien kan ik het toch niet. Maar ik wil het wel graag. En ik wil ook mijn leraar laten zien dat ik het wel kan. Het lijkt mij zo gaaf als ik later tegen hem kan zeggen: ziet u wel, ik heb gewoon een zeven voor natuurkunde.’

Actief luisteren
Mariekes vader luistert goed naar zijn dochter en zegt: ‘Je wil heel graag het natuurkunde snappen en je weet alleen niet hoe?’ Marieke geeft aan dat ze er ook met anderen over gesproken heeft. Een moeder van een vriendinnetje van haar, heeft haar verteld dat zij in de 3^e ook nooit iets van natuurkunde begreep en dat ze het pas in de 6^e het begon te begrijpen. Hetzelfde zegt haar oudere broer, die dat jaar eindexamen doet en nu pas wat trucjes doorheeft waardoor hij inziet hoe simpel het eigenlijk is. Dit geeft haar wel hoop, maar ze weet niet wat ze nu kan doen.

Samen brainstormen
Haar vader vraagt haar: 'Wat kunnen we allemaal verzinnen zodat jij natuurkunde gaat snappen?’ Ze bespreken verschillende opties:

• meer vragen stellen in de les. Volgens Marieke heeft dit geen zin, want als haar leraar het nog een keer uitlegt, dan legt hij het op dezelfde manier uit.
• nog harder leren. Dit heeft geen zin. Marieke leert al genoeg. Ze zal vooral anders moeten leren.
• elke week het huiswerk en stof met Pa doornemen
• bijles vragen van een leerling uit de vijfde
• bijles van iemand die echt goed bijles kan geven.
• lessen van tevoren voorbereiden en dan goed opletten.

Bijles
Vader en Marieke kiezen ervoor om samen te investeren in bijlessen. Marieke betaalt er ook een deel aan mee en ze gaan dat twee maanden proberen. Daarna moet ze het wel weer zelfstandig kunnen oppakken. Marieke gaat met hernieuwde energie en optimisme aan de slag. Ze gaat samen met de bijles-leraar eerst de stof doornemen die ze al gehad heeft en hij legt het haar net even anders uit. Ze komt helemaal blij thuis. ‘Ik begin het te snappen.’ Ze bereidt haar lessen nauwkeurig voor en krijgt er steeds meer lol in.

Uiteindelijk haalt ze de laatste twee toetsen van het jaar met een 8 en 8,5. Het jaar daarop is natuurkunde haar beste vak en gaat ze zelf bijles geven in natuurkunde, omdat ze zo goed weet wat je eerst niet kan begrijpen en later met wat hulp wel.

Invloed
Bovenstaande voorbeeld is een mooi voorbeeld van hoe volwassenen een invloed hebben op het leven van een jongere.

• als Marieke zich had laten (mis)leiden door het advies van haar leerkracht had ze geen natuurkunde gekozen.
• als Marieke niet met de moeder van een vriendinnetje gesproken had, die haar bemoediging gaf, was ze misschien niet tot het zelfvertrouwen gekomen om het toch te durven proberen.
• als Mariekes vader haar behoefte om natuurkunde te willen leren snappen niet had erkend en hij meegegaan was in het advies van de leerkracht, hadden ze nooit samen de opties besproken om een oplossingen voor haar probleem te bedenken

Ook inzicht is vaak te verwerven
Maar bovenal heeft Marieke een leerervaring opgedaan voor het leven. Als iemand zegt dat je iets niet kunt, maar je wil het toch leren, dan heeft het zin om te kijken welke andere wegen je kunt bewandelen. Wat is je plan B als plan A niet lukt. Een schoolvoorbeeld van een echte groei-mindset waar Marieke in allerlei toekomstige situaties weer op kan terugvallen. Marieke zal zich niet zo gauw laten weerhouden door ‘je hebt gewoon geen inzicht’ en mijn missie is om volwassenen uit te dagen dit niet meer te zeggen tegen jongeren. Er zijn heel wat publicaties verschenen over het verwerven van inzicht. 'Inzicht is ook maar een stappenplannetje',  zegt een leerling in dit artikel.

Hoe kun jij jouw tiener motiveren?
Het is even simpel als ingewikkeld. Door goed te luisteren help je je tiener om zichzelf te helpen. Zo kun je samen brainstormen over verschillende oplossingen. Wel is het belangrijk om jouw tiener zelf de oplossing te laten kiezen. Je hebt snel de neiging je tiener te voorzien van adviezen. Goedbedoeld. En met het doel oprecht te helpen. Weet dat alle tieners dit vaak ervaren als zeuren. Ze willen niet geholpen worden. Ze willen zelf bepalen.

Lieke Kalhorn is pedagoog/Gordontrainer en bestuurder bij stichting NET. Ze heeft een eigen coachingbedrijf, Kalhorn Coaching.