Luuk komt terug in een systeem waarin hij eerst niet paste

16 januari 2023

Zo’n anderhalf jaar geleden werd er op De Bodde, een school voor speciaal onderwijs in Tilburg, een pilotgroep gestart; een ambitieus plan met als doel thuiszittende jongeren weer te betrekken in het onderwijs. Daar ontmoette Carlijn Willems Luuk, een jongen van nu 16 jaar oud. Na compleet stuk te zijn gelopen in het onderwijs zat Luuk al vijf  jaar thuis. Carlijn zag de kwetsbare Luuk en vertelt in dit verhaal hoe ze hem hielp aan een stageplek op de basisschool waar hij zelf als kind niet kon blijven. ‘De kleuters kijken vol ontzag naar de grote jongen die hun klas binnenkomt en in een mum van tijd zit Luuk een boekje voor te lezen.’

De Luuk (niet de jongen op de foto, red.) die ik ontmoette was kwetsbaar, had een beperkte draagkracht en bracht zijn eerste tijd op onze school grotendeels door vanonder zijn veilige fleecedekentje. Luuk kwam drie keer in de week twee uurtjes naar school. Toch gaf het aanwezig zijn in een schoolgebouw en het deel uitmaken van een school als gemeenschap hem een enorme boost. Heel langzaam kwam Luuk onder zijn fleecedekentje vandaan. Heel langzaam maakte Luuk zijn schoolwereld groter. De school volgde Luuks tempo. Soms wilde Luuk teveel en werd het hem letterlijk teveel. Samen met Luuk en zijn ouders stemden we steeds opnieuw af, schaafden we bij en rekten we zijn draagkracht langzaam maar zeker op.

In gesprekken met Luuk werd me duidelijk dat Luuk dromen voor de toekomst had. Hij zou zo graag met mensen werken. Met ouderen bijvoorbeeld, koffie en thee schenken in een verzorgingstehuis en wat kletsen met de oudjes. Of werken met jonge kinderen, ook dat zag Luuk zitten, hoewel hij zich realiseerde dat juist dát erg moeilijk zou gaan worden.

Terwijl Luuks draagkracht groeide en het schoolgaan Luuk steeds beter afging, kwamen de gesprekken over de toekomst regelmatig terug. Luuk stond zichzelf toe te bekijken en te voelen wat voor hem werkbaar zou zijn, zijn dromen werden concreter. Wat leek het hem leuk om met jonge kinderen te werken, ze te helpen en met ze te spelen. Toen ik op een dag voorstelde om voor hem een werkervaringsplek te gaan zoeken in het basisonderwijs, keek hij me vol ongeloof aan. ‘Meen je dat echt, Carlijn?’

Luuk laat mij in al zijn gedrag zien dat hij er graag bij wil horen. Hij wil net als zijn broertje, neef en zijn vrienden naar school gaan, naar een sportclub gaan, meedoen. Nog regelmatig ervaart Luuk momenten dat het hem teveel is, maar dat herkent en erkent hij steeds makkelijker zelf. Zijn gevoel in de basis zit diep en groeit: Luuk wil ertoe doen.

In mijn werk als coach maak ik vaak gebruik van het gedachtengoed van systemisch werk. Dat gedachtegoed neem ik ook mee de klas in. Door een systemische bril kijken naar leerlingen heeft een enorme meerwaarde voor leerkrachten: het maakt duidelijk waar in de kern behoefte aan is. Een van de basisprincipes van systemisch werken is: Jij hoort erbij. Door deze, ogenschijnlijk simpele, wetmatigheid wist ik precies waar ik moest zijn voor Luuk.

Wat zou het mooi zijn om hem nu, zoveel jaren later, terug te brengen naar diezelfde basisschool en hem een totaal andere ervaring te geven!

Als jonge kleuter liep Luuk al vast in het onderwijs. Op zijn basisschool lukte het niet om erbij te horen. Wat zou het mooi zijn om hem nu, zoveel jaren later, terug te brengen naar diezelfde basisschool en hem een totaal andere ervaring te geven!

Het ontroerde me dat zowel de directeur, de stage-coördinator als de groepsleerkracht van deze basisschool direct open stonden voor mijn plan en de mogelijkheden wilden bekijken. Ik vond het spannend om Luuk het voorstel te doen: ‘Wat zou je ervan vinden om terug te gaan naar je oude basisschool, om daar jouw werkervaringsplek te vinden?’ Luuks ogen begonnen te stralen en zijn woorden troffen mij diep: ‘Mag ik echt terug naar de plek waar ik het niet kon?’ ‘Ja Luuk, jij bent daar harte welkom. Je wordt met open armen ontvangen, jij hoort erbij!’

Het fascineerde me te zien dat tijdens de allereerste kennismaking op de basisschool er direct allerlei herinneringen terugkwamen bij Luuk. Herinneringen aan oude pijn. Een huilende kleuter, stampend tegen het raam omdat hij geen afscheid kon nemen van zijn moeder. Herinneringen aan de verschillende hoeken die er toen ook al waren. Hij weet zich bizar veel details te herinneren. Zelfs de geur van de school doet hem denken aan zijn kleutertijd.

Luuk werd er stil van en tegelijkertijd heel krachtig: ‘Toen kon ik niet hier zijn hè, Carlijn? Toen vond ik alles spannend en was het me allemaal te veel, toen hoorde ik er niet bij hè?’  Ik kan dat alleen maar beamen: Nee, toen niet, Luuk. En nu 12 jaar later ben je zoveel gegroeid en sterker geworden dat je hier terug mag komen om stage te komen lopen. Hoe gaaf is dat? Jij hoort er helemaal bij, jongen.

De kleuters kijken vol ontzag naar de grote jongen die hun klas binnenkomt

De kleuters kijken vol ontzag naar de grote jongen die hun klas binnenkomt en in een mum van tijd zit Luuk een boekje voor te lezen. Luuk is een beetje beduusd, maar schuift zichzelf makkelijk in de rol van "meneer Luuk". Als vervolgens de groepsleerkracht hem bedankt voor het helpen, loopt Luuk glimmend van trots en een halve meter groter mee terug naar buiten. Doodmoe, maar voldaan kijkt me aan: “Dit is een droom die uitkomt, Carlijn!”

Het raakt mij enorm dat deze jongen weer terug kan komen in het systeem waar hij eerst niet in paste. Hij wordt omarmd en mag zijn plek innemen. Hij hoort er helemaal bij. Hier is echt een stukje oude pijn geheeld, voor Luuk, voor zijn ouders en ook voor de school.

Op zo’n moment voel ik mezelf enorm bevoorrecht dat ik mag werken met jongeren zoals Luuk, dat ik er voor hen toe kan doen en zo het verschil kan maken. Het werken vanuit het systemisch gedachtengoed helpt me daarbij en ik hoop met dit verhaal ook anderen te inspireren om met systemisch werken aan de slag te gaan in de onderwijspraktijk.

Voel je welkom om contact met me op te nemen om hierover te sparren!

Carlijn Willems is leerkracht op vso De Bodde en eigenaar van coachingspraktijk Stoei en groei coaching & bewustwording