Groene Pedagogiek op kinderdagverblijf De Hoepel in Apeldoorn

9 november 2018

'Vrij spelen in de buurt van een aandachtig aanwezige volwassene.'Tineke Spruytenburg bracht onlangs een bezoek aan kinderdagverblijf De Hoepel in Apeldoorn, die werkt vanuit de missie om de natuur deel te laten zijn van het levensverhaal van ieder kind. Ze observeerde de kinderen in de natuur en doet verslag. 

Onlangs nodigde Ellen, een dierbare vriendin met wie ik veel kindergroepen heb begeleid, me uit om te komen kijken bij de bijzondere kinderopvang (en buitenschoolse opvang organisatie) waar zij als invalster werkt en waar haar zoontje van 11 maanden een paar keer per week heengaat.

Op dat kinderdagverblijf wordt de missie van de stichting Groene Pedagogiek, ‘Natuur deel laten uitmaken van het levensverhaal van ieder kind’, op zo’n manier in de praktijk gebracht dat ik er blij van zou worden, verzekerde Ellen me, dus schreef ik me in voor de studiedag.

Ter voorbereiding surfte ik naar de website van de stichting Groene Pedagogiek en vond allerhande organisaties en individuen (pedagogen, natuurcoaches etc.) die zich met ‘groene pedagogiek’ bezighouden. Ik leerde onder andere dat er een organisatie is die Verenigde Agrarische Kinderopvang heet, en zich speciaal richt op kinderopvang boerderijen, dat er een behoorlijk aantal kinderopvang/BSO-centra  zijn die groene pedagogiek hoog in het vaandel hebben en dat er behoorlijk wat over is geschreven in de afgelopen jaren.

Ik was met name geïnteresseerd in hoe het groene ideaal pedagogisch in de praktijk wordt gebracht. ’s Ochtends op de studiedag was er een inleiding waar op praktisch niveau werd uitgelegd hoe de kinderopvang is georganiseerd, wat de uitgangspunten zijn en hoe er met de baby’s en peuters wordt omgegaan. Belangrijk uitgangspunt bij het buiten spelen is het zogenaamde ‘Singeren’, wat betekent dat de leidsters aandachtig aanwezig zijn in de nabijheid van de kinderen, dat zij als het nodig is helpen om spel op gang te brengen en dat ze soms spel overnemen. Verder is er regelmaat, structuur en ritme in de groepen. Zingen van vaste liedjes voor activiteiten, zoals in de kring gaan zitten, is een hulpmiddel dat door alle medewerkers op dezelfde manier wordt ingezet. ‘Zelfs baby’s kruipen bij het horen van dat liedje naar de kring’, vertelt inleidster Mary Blaak, want ook baby’s beginnen hun dag in een kring.

Na een heerlijk verse lunch, waar zelfs een veganist als ik een ruime keuze had, wandelden we naar een van de twee kinderopvanglocaties. Aan een brede laan met rijen hoge bomen worden we binnengelaten in een prachtig oud herenhuis. In de tuin slapen kinderen vredig in kleine huisjes langs de rand van de tuin, terwijl op drie meter afstand een aantal peuters speelt.

De tuin is groot genoeg om verscheidene hoeken te herbergen, die qua sfeer en speelmogelijkheden heel verschillend zijn. Er is een open plaatsje dicht bij het tuinhek waar kinderen in de zon spelen. Zij hebben nu behoefte aan een open ruimte waar ze rondjes kunnen rennen en elkaar kunnen zien. Aan de andere kant van het paadje is een kleine heuvel gebouwd waar je onderdoor kunt als je door de grote buis in het midden gaat. Meehelpen de was ophangen (zoals ik vroeger met mijn moeder ook deed) kan ook in deze tuin, net als je een tijdje verstoppen onder het groen langs de achterkant van de tuin, waar een haagje je aan het oog van anderen onttrekt. Midden voor de openslaande deuren van een van de kamers beneden is een schaduwrijke ruimte, waar twee pedagogische medewerkers en een jonge vrijwilliger met een aantal kinderen onder de twee jaar oud samen zijn. De planten op kindhoogte zijn veelal eetbaar en er zijn zowel zon- als schaduwrijke speelplekjes.

Het groepje bezoekers blijft een tijdje staan praten en ik neem de gelegenheid te baat om te observeren wat er plaatsheeft. Een meisje van een maand of 18-20 is ondernemend en gericht op contact maken met één van ons. Ze laat demonstratief zien wat ze kan. Eerst door over een stammetje te klimmen en even later door in een kinderzitje plaats te nemen. Het kost haar zichtbaar moeite om zich om te draaien zodat haar beentjes de juiste kant uit wijzen, maar ze oefent net zo lang tot ze zit. Als ze de leidster aankijkt, bemoedigt die haar pogingen. Als ze eindelijk goed zit, richt ze zich naar ons alsof ze zeggen wil: Kijk mij dan!

Een veel jonger mannetje zit op zijn platte kontje in het droge zachte zand, ongeveer op een meter afstand van een van de medewerksters, die een klein, slapend kindje in haar armen houdt. Ik zie hoe het jochie in het zand graait en vervolgens zijn handje in zijn mond steekt. Iets te ver en met net iets te veel zand eraan. Zijn lijfje reageert onmiddellijk met kokhalzen en als vanzelf trekt hij het handje terug. De andere medewerkster die net langs hem loopt, veegt zijn toet af en controleert hoeveel zand in zijn mondje is blijven hangen. Zelf is hij alweer geconcentreerd bezig zand op een andere manier te ervaren.

De kamers waar de groepen verblijven tijdens de ochtendkring en eetmomenten ademen rust en schoonheid. Niet alleen doordat er oude kroonluchters aan de hoge plafonds hangen, maar vooral door de hoekjes, die op antroposofische wijze zijn ingericht met vilten figuurtjes tegen de achtergrond van doeken in verschillende harmoniërende kleuren. De medewerkster die een baby verschoont, houdt haar aandacht op het kindje gericht en negeert onze groep totdat ze klaar is en beantwoordt dan pas de vraag die is gesteld.

Ik ervaar de rust en de aandacht die er heerst ‘aan den lijve’ en denk terug aan de acht weken dat ik zelf in de kinderopvang werkte. Wat een verschil! Ik begrijp dat Ellen haar zoontje hier met een gerust hart achter laat. Met aandacht voor de prachtige bomen langs de weg, loop ik in de richting van het station, blij met de invulling die hier wordt gegeven aan Groene Pedagogiek.

Tineke Spruytenburg is leerkracht en geeft mindfulness aan kinderen en volwassenen.