De school: letterlijk een toevluchtsoord

6 december 2018

Op 2college EOA (Eerste Opvang Anderstaligen) in Oisterwijk hangt een harmonieuze sfeer. Kinderen van allerlei leeftijden uit allerlei landen leren er de Nederlandse taal en onze normen en waarden. Via Google Earth zoeken ze samen naar het huis in de landen waar ze vroeger woonden. Lucy Reijnen en haar collega Sanne waren een dagje op bezoek bij deze bijzondere locatie van hun school en praatten met de leerlingen en de leerkrachten die hen begeleiden.

‘Ja! Ja!’, roept Jaafar ‘Ja! Juf! Kijk. Huis.’

Jafaar heeft zijn huis gevonden, zijn lijf is gespannen. Tyrin en Naoufal kijken mee, kloppen hem op zijn schouders en lachen opgewonden met hem mee. De jongens volgen de vinger van Jaafar, die wijst op het scherm. Ik zie hoe hij verder probeert in te zoomen op Google Earth. Het beeld kantelt en zoomt uit. ‘Juf!’ roept Jafaar, ‘Juf!’

Juf Liesbeth van 2college EOA Oisterwijk helpt en herstelt het beeld. ‘Waar is jouw huis?’, vraagt ze, ‘Het huis waar je vroeger woonde?’ Met vroeger bedoelt ze een klein jaar geleden, toen Jafaar nog in Eritrea woonde. ‘Ging je daar ook naar school?’ Jafaar knikt en zoekt met de muis naar zijn school. Hij stopt bij een veldje. ‘Hier. Spelen. Voetballen. Vrienden,’ zegt hij. ‘Ging je hier vroeger voetballen met je vrienden?’ vraagt juf Liesbeth.

‘Het verleden is niet weg,’ zegt Liesbeth wanneer we napraten over de les. ‘Ik probeer niet om het ‘weg’ te stoppen. Het hoort bij deze kinderen en door er ‘gewoon’ over te doen krijgt het niet zo’n lading en blijft het bespreekbaar. Het is heel anders werken hier wanneer je het vergelijkt met regulier onderwijs’, vertelt Liesbeth. Ze vindt de leerlingen, ondanks hun trauma’s, heel gemotiveerd en wat ook opvalt is dat ze zich opmerkelijk snel aanpassen. Veiligheid, structuur en respect zijn belangrijk op deze school.

Natuurlijk kletsen de jongeren tussendoor af en toe in hun eigen taal. Natuurlijk roepen ze antwoorden zonder netjes hun vinger op te steken. Natuurlijk heeft niet iedereen zijn map meegebracht. Liesbeth blijft kalm en stimuleert ze in het Nederlands te praten. En dan niet met losse woordjes, maar in hele zinnen. Ze herhaalt vaak en haalt steeds opnieuw leerlingen naar de les. Ze is heel geduldig, luistert naar wat ze zeggen en  proberen te zeggen.

Mijn collega Sanne en ik zijn vrij blanco hier naar toe gekomen, puur uit interesse voor deze bijzondere locatie van onze school. We zijn erg onder de indruk van alles wat we tegenkomen op deze kleine school die voor een beperkte tijd een veilig en gestructureerd toevluchtsoord is voor kinderen van vluchtelingen en voor AMV-jongeren (Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen) die alleen naar Nederland gekomen zijn.  

‘Deze jongeren zijn zo gemotiveerd,’ zegt Inge de juf die alfabetiseringsgroep lesgeeft, ‘Ze werken zo hard, ze zijn echt heel serieus bezig met het leren van de taal.’

Dat merken we direct wanneer we aanschuiven achter in de klas. De leerlingen komen een voor een naar ons toe, geven een hand, noemen hun naam, het land waar ze vandaan komen en hun leeftijd. Ze zijn duidelijk trots wanneer ze dat goed lukt. Een klein klasje van kinderen met ieder een ander niveau. Sommige leerlingen zijn nog maar enkele weken in Nederland wanneer ze in deze groep komen. Gepersonaliseerd leren en formatief toetsen is hier haast de enige manier om kennis over te dragen.

Alfabetisering is het belangrijkste doel. Er zijn gezamenlijke opdrachten met veel verschillende werkvormen. Hier wordt echt heel basaal gewerkt aan taalverwerving, leren lezen en schrijven en het uitbreiden van de woordenschat. Ze hebben maar liefst 16 uur Nederlands per week.

‘Daarnaast hebben de mentoren ook wel de vrijheid om lessen zelf in te vullen en is er ruimte om een uitstapje te maken en het geleerde Nederlands ‘in het echt’ toe te passen,’ zegt Inge van het alfabetiseringsklasje. ‘Dat is heel belangrijk, want zo draag je impliciet ook normen en waarden over. Goedendag zeggen als je een winkel binnenkomt. Op je beurt wachten. Zelf iets bestellen.’

In de pauze valt ons op dat kinderen rustig in de gezamenlijke ruimte gaan zitten om te eten of te drinken. Er is geen surveillance. ‘Dat is ook niet nodig,’ zegt Els Schults (teamleider) in de docentenkamer, ‘we surveilleren alleen wanneer we denken dat het nodig is. Of nou ja, surveilleren… er is dan gewoon iemand van de docenten op de pauzeplaats. Veel leerlingen lopen even naar huis om iets te eten: het AZC is nog geen vijf minuten lopen.’

Els vertelt dat leerlingen bij de intake een uitstroomprofiel krijgen. Dit wordt bepaald door een leerbaarheidstoets af te nemen en een intakegesprek te voeren. Daarna worden de leerlingen in een van de groepen geplaatst die het best past.

Leerlingen blijven maximaal zo’n twaalf weken op school; wanneer er achterstanden zijn bij de IND kan dat soms wat langer zijn. De samenstelling van de groepen wisselt dus voortdurend. Voor de klas betekent dit dat er steeds nieuwe leerlingen instromen en anderen vertrekken.

Dat is merkbaar bij de start van de les Nederlands van juf Liesbeth. De leerlingen vragen waar Marouan is. Liesbeth vertelt dat Marouan verhuisd is, hij woont nu in Vught. Zijn familie heeft een huis gekregen daar.

‘Aaah, jammer’, zegt Rabia, ‘Geen dag-zeggen. Geen afscheid. Niet uitzwaaien.’

‘Ja, zonde dat we geen afscheid hebben kunnen nemen,’ zegt Liesbeth, ‘Het ging ineens heel snel.’

Tien minuten later gaat de deur open en stapt Marouan binnen. Een golf van emotie, verrassing en enthousiasme gaat door het lokaal. Er wordt geklapt en gejoeld. Marouan deelt high fives uit. De mentor van Marouan komt ook even de klas in en legt uit dat er iets mis was met formulieren en zegt dat Marouan nog een week blijft. Het hartelijke welkom doet Marouan stralen. Hij schuift aan, pakt zijn map, en de les gaat verder.

Sanne en ik kijken elkaar verbluft aan. Deze kinderen zijn dit blijkbaar gewend, accepteren wat er gebeurt en gaan over tot de orde van de dag.

Wanneer we onze bezoekerspas hebben ingeleverd en ‘uitgeschreven’ zijn door de AZC-beveiliging praten we nog even na. ‘Weet je,’ zegt Sanne, ‘het is hier allemaal zo harmonieus. Er is geduld, ze nemen tijd. Bij ons wordt het eerder een conflict. Ze praten door de les heen. Ja. Bij ons ervaren sommige docenten dat echt als een probleem. Terwijl...,’ ze zoekt naar woorden, ‘wat is daar het probleem van?’

Het begrip ‘probleem’ heeft voor ons door dit werkbezoek een andere lading gekregen…

Lucy Reijnen is docent drama op 2CollegeJozefmavo, een school voor vmbo met tl. De afgelopen jaren heeft zij zich verdiept en gespecialiseerd in pestproblematiek en preventie daarvan.