Cijfers als een maatstaf voor persoonlijke waarde

4 december 2024

Uma is 16 jaar en zit in 4vwo. Dé vraag die ze op school elke keer weer hoort na een toets, is 'Wat heb jij voor cijfer?', alleen maar om zichzelf met de ander te kunnen vergelijken. Daarom schreef ze een essay over wat zo’n vraag met haar doet: ‘Het cijfer dat jij krijgt definieert niet wie je bent als persoon. En toch krijgt iedereen dat gevoel.’ 

De toetsweek is voorbij, je hebt al je cijfers terug. En daar komt de vraag: “Wat heb jij voor...?” Geen gekke vraag, toch? Wel dus!  Als je goed luistert hoor je de achterliggende reden voor de vraag. Door de manier waarop de vraag gesteld wordt, de manier waarop mensen reageren op het antwoord dat je geeft. Achter die vraag verbergt zich een soort competitiviteit en het antwoord op de vraag wordt ingedeeld in een ranglijst van waarde. En dat voel je.

Je hoort de onderliggende gedachte van de vraag. Mensen vragen “wat voor cijfer heb jij?” Niet omdat het ze echt boeit welk cijfer je hebt, maar om jou met zichzelf te kunnen vergelijken. Het maakt niet uit hoe goed je het nou had geleerd. Als jouw cijfer en jouw waarde die daarbij komt maar op de onzichtbare ranglijst kan ingedeeld worden. Terwijl de vraag gesteld wordt voel je je lichaam inkrimpen, je huid warmer worden. Je voelt dat ‘t niet klopt. Het antwoord dat je gaat geven hoort niet de positie van de persoon of jouw positie te bepalen ten opzichte van andere. Het maakt je niet beter of slechter. Je voelt een vuurtje ontvlammen in jezelf. Door dit cijfer verplaats je niet een plekje omhoog of omlaag op de ranglijst. Het cijfer dat jij krijgt definieert niet wie je bent als persoon. En toch krijgt iedereen dat gevoel. 

En dan realiseer je je ineens iets. De mensen die de vraag stellen zijn eigenlijk helemaal niet het probleem. Het probleem is dat cijfers gezien worden als een maatstaf voor persoonlijke waarde. En dat dus iedereen op school deze maatstaf onbewust heeft aangeleerd en aanhoudt. Cijfers zijn niet meer een check om te zien hoe goed je de stof kent en beheerst, maar zijn opeens een manier om te bepalen waar je staat op de sociale ladder. Het vuurtje dat in je schuilt wordt warmer. De waarde van een persoon is niet te meten aan of je hoge of lage cijfers haalt. Warmer. Doordat de cijfers de enige factor zijn om te bepalen hoeveel je “waard” bent, worden die dingen die dat echt zouden moeten bepalen opzijgezet. Je creativiteit, de manier waarmee je met mensen omgaat, hoe goed je samen kan werken. En je ontploft. Alsof er een vulkaan uitbarst. Je weet niet hoe je deze opgelegde maatstaf kan ontkomen. En als je dan goed naar jezelf gaat kijken is dat hetgeen wat je het meest irriteert.

Uma van der Molen is 16 jaar oud, komt uit Rotterdam en zit in 4vwo