Agora en Montessori

2 januari 2019

Na jarenlang gewerkt te hebben op het Montessori College in Nijmegen, mocht Roelant Wijngaards coach worden op het nieuwe Agora initiatief van de school. Wijngaards kreeg onlangs de vraag of het Agora onderwijs nog een speciaal Montessori karakter heeft. ‘Natuurlijk!’ was zijn antwoord. Hier legt hij uit hoe dat zit.

Vroeger dacht ik niet na over wat ik wilde leren op school. De docent vertelde wel wat ik moest doen en maken. Ik kreeg daar dan een toets over en dan had ik het “geleerd”. Het was aan mij of ik het ging onthouden of niet. Hier bij Agora heb ik een leerling gesproken die Frans wilde leren spreken, omdat ze elk jaar op vakantie naar Frankrijk gaat en ze de enige is van haar leeftijd die geen Frans kan spreken. Dat lijkt mij de beste motivatie om iets te willen leren!

Belangrijk voor elke vorm van onderwijs is - wat mij betreft - dat er goed gekeken wordt op welke manier kinderen leren. Worden ze actief betrokken bij het leerproces? Is er genoeg ruimte voor eigen inbreng en behoeftes van de leerling of is het de docent die bepaalt wat de leerling “wil” leren?

Daarnaast ben ik blij dat scholen steeds meer de wereld ingaan of de school binnen halen. Leren houdt niet op buiten de schoolmuren. Het is zoveel waardevoller dat je jezelf ontwikkelt en allerlei vaardigheden aanleert.

Om erachter te komen in hoeverre het Agora onderwijs overlap heeft met het Montessorionderwijs heb ik de uitgangspunten van Agora (bron: Tegels van Agora) vergeleken met de filosofie van Maria Montessori.

Ieder kind is uniek en leert uit zichzelf op zijn eigen wijze.
Één van de eerste dingen waaraan je denkt wanneer je het over Montessori onderwijs hebt, is: Leer mij het zelf te doen. Hier wordt ervanuit gegaan dat een kind zelf de natuurlijke drang heeft om te onderzoeken en te leren. Het is belangrijk om in te spelen op de behoefte van het kind om tot optimale zelfontwikkeling te komen. De rol van de leerkracht is in het Montessori onderwijs ook eentje van observeren, om erachter te komen wat de behoefte van de leerling is. De rol van een Agora coach lijkt hier heel erg op. Bij Agora is het vooral ook niet de bedoeling dat de coach vertelt wat een leerling moet doen. Maar dat de coach vraagt, waar hij of zij de leerling mee kan helpen. Net als bij Montessori-onderwijs werken leerlingen bij Agora individueel of in kleine groepjes aan materiaal dat zij zelf gekozen hebben: bij Agora heet dat dan een ‘challenge’. Maria Montessori wilde dat kinderen op eigen verbeeldingskracht en met gebruik van hun eigen intellect de samenhang die in het materiaal of in een situatie verborgen is, ontdekken, verkennen en onderzoeken en dat de kinderen op hun eigen manier het verband met de werkelijkheid leggen. Een verschil is er toch te bespeuren. Bij Montessori gaan ze uit van materiaal, bij Agora bedenken leerlingen hun eigen ‘challenges’. Dit betekent niet dat er geen materiaal of methodes aan te pas kunnen komen. Maar dat moet dan wel vanuit de vraag van een leerling komen. Hier is inspiratie belangrijker dan kennis aanbieden.

Ieder kind heeft recht op zijn eigen leerroute.
Alle leerlingen zijn anders. Welke onderwijsvorm je ook toepast. Het kan ook nog eens per dag, tijdstip, docent of om een andere reden verschillend zijn, hoe een leerling reageert, functioneert of juist blokkeert. Volgens Maria Montessori zijn leerlingen vanuit zichzelf gemotiveerd om zich te ontwikkelen en om te leren. De onderwerpen van die belangstelling verschillen per kind en veranderen in de loop van de tijd. Ze zegt ook dat kinderen, wanneer ze in een “gevoelige periode” zitten, ontvankelijk zijn voor bepaalde leergebieden. Hoe lang zo’n periode duurt, verschilt per kind. Het is aan de leerkracht om dit aan te voelen en hier adequaat mee om te gaan. Zo ook bij Agora. Elke leerling heeft een persoonlijke coach, die “alles” van zijn of haar kind te weten komt. Door die vertrouwensband krijgt de leerling de juiste sturing en voelt die zich veilig en gesteund.

Honderd kinderen betekent honderd verschillende leerroutes.
Net als bij de opvoeding thuis heeft elk kind een andere benadering nodig. Zo heeft de een het nodig dat er af en toe wat druk op de schouders komt of dat er heldere afspraken gemaakt moeten worden en kan een ander juist die aai over de bol en die waardering en complimenten gebruiken. Voor elke leerling is er een ander en eigen recept. Net als bij Montessori basisscholen zitten leerlingen van verschillende leeftijden bij elkaar in de groep bij Agora. Volgens Maria Montessori is dit essentieel voor een harmonische ontwikkeling. Net als in gezinnen is een kind omringd met oudere en jongere kinderen. Kinderen kunnen zich dan spiegelen aan anderen. Zo is ieder kind de jongste, middelste en oudste. Eigenlijk wel interessant om te constateren dat deze Montessori gedachte vaak niet opgaat voor middelbare scholen. Hier zitten kinderen toch vaak bij leerlingen van dezelfde leeftijd. Bij Agora 10-15 Groesbeek zitten leerlingen van de basisschool en de middelbare school zelfs bij elkaar. Echt Montessoriaans zou ik zeggen. In Nijmegen is gestart met een groep van eerstejaarsleerlingen, maar ook daar heeft de eerste derdejaarsleerling zich reeds aangesloten. Volgend schooljaar zullen de jaarlagen daar ook mixen.

Alle leerlingen van vmbo tot en met gymnasium zijn welkom. Diplomagarantie aan elke leerling minimaal op basis van niveau van advies basisschool.
Bij Agora zitten leerlingen van alle niveaus door elkaar. Agora leerlingen – en ouders – denken niet in hokjes, maar kijken naar elkaars kwaliteiten en wat ze van elkaar kunnen leren. Uiteindelijk gaat een leerling wel op minimaal het instroomniveau eindexamen doen. Er wordt dan uitgegaan van het advies van de basisschool. Vakken eerder of op een hoger niveau afsluiten, is natuurlijk mogelijk. Maria Montessori heeft het nooit over diplomagarantie gehad, voor zover ik weet, maar ik denk dat ook zij het eens zou zijn met het feit dat een leerling niet dommer kan worden!

Leerlingen worden gecoacht in hun ontwikkeling.
Zoals ik al eerder beschreef hebben leerlingen een persoonlijke coach. Elke dag starten zij in hun eigen coachgroep. Dit is de groep met leerlingen die dezelfde coach hebben. Hier kan van alles besproken worden. Daarnaast zijn er wekelijks coachgesprekken om te kijken of de leerling nog verder kan met zijn of haar challenges. Ook kijkt een coach of een leerling zich breed genoeg ontwikkelt. Kiest hij of zij niet steeds voor dezelfde thema’s, bijvoorbeeld allerlei kunstzinnige challenges? De coach kan een leerling dan vragen om diezelfde challenge eens vanuit een ander perspectief – of wereld zoals dat bij Agora heet – te bekijken. Door de unieke band met de coach is er natuurlijk ook alle ruimte om persoonlijke thema’s te bespreken. Verder gebruiken leerlingen een voortgangs- en een challengemonitor om hun voortgang in de challenges en op het vlak van hun vaardigheden bij te houden. Hoe ging dat samenwerken eigenlijk? Of: Heb je je aan de planning gehouden? Programma’s op maat die genoeg gesprekstof opleveren met de coach, medeleerlingen of ouders.

In mijn ogen past Agora onderwijs perfect bij de filosofie van Maria Montessori. Er is veel overlap, maar er zijn ook kleine nuanceverschillen. Vooral in het aanbieden van materiaal. Agora gaat meer uit van die onderzoekende houding van een kind. Natuurlijk is het aan de coach om de juiste sturing te geven, zonder de indruk te wekken dat er gestuurd wordt.

Roelant Wijngaards is coach op MC Agora Nijmegen.

Iedereen is welkom om op wat voor manier ook een bijdrage te leveren aan ons onderwijs. Het kan zijn door een inspiratiesessie of workshop te geven over iets interessants of een beroep. We staan open voor alle hulp, initiatieven en ideeën. Schroom dan niet om contact op te nemen of om van gedachten te wisselen. Het leren van de leerlingen houdt natuurlijk niet op binnen de schoolmuren. De wereld is onze school!