‘Dat lichaam, dat zijn we zó vergeten in onderwijs’, roept Iko Doeland. ‘Het leren vindt in het brein plaats, zo is de heersende opvatting. Terwijl, het gaat om heel veel meer. Je lichaam en je omgeving doen net zo hard mee: fysiek, sociaal, cultureel…’

Volgens Doeland – al meer dan dertig jaar actief in onderwijspraktijk, onderzoek en begeleiding - waart er nog steeds een Cartesiaans spook in het onderwijs. Het dualistisch denken voert de boventoon. ‘Niemand gelooft er meer in, dat is het vreemde, maar hij komt iedere keer weer terug,’ zegt hij in deze NIVOZ-podcast. ‘Ik zeg altijd maar: Je moet het deel niet verwarren met het geheel. Een brein kan niet leren, mensen leren. En daar zouden we oog voor moeten krijgen. Want we doen onszelf en de leerlingen enorm tekort. We zijn óók een lichaam. Een lichaam dat actief in een ruimte aanwezig is. En die ruimte is er dus óók nog.’

Iko Doeland heeft een voorliefde voor het beroepsonderwijs. Hij heeft als afdelingsleider van het Rotterdams Vakcollege de Hef – tussen 2012 en 2019 – met de voeten in de klei gestaan. Tegelijk deed en doet hij promotieonderzoek naar het begrip embodied cognition. Wat betekent dit voor een samenleving, voor onderwijs in het bijzonder? ‘Het handelen en doen is eigenlijk een manier waarop we primair in het leven staan,’ weet hij. ‘En dat zie je nadrukkelijk terug bij vakmanschapsontwikkeling. Experts bewegen zich alsof ze helemaal thuis zijn. Zij leren geen procedures uit te voeren, maar ze leren hun werkplaats te bewonen. Zo noem ik dat. Ze zijn gepassioneerd, aandachtig en liefdevol. Naar zichzelf, het materiaal en hun omgeving.’

In deze podcast beweegt Doeland zich door de onderwijspraktijk  - de straatcultuur van Rotterdam-Zuid – langs filosofische teksten en onderwijsbegrippen, naar een enkele theoretische bron. Je zou kunnen zeggen, door het leven en leren in zijn totaliteit. De inspiratie vindt hij onder meer terug in het werk van de Chileense neurobioloog Francisco Varela, van wie hij een uitspraak (uit de documentaire Monte Grande: What is Life?) in de huiskamer heeft hangen. ‘In die tekst zit alles waar het voor mij om draait. In het leven, maar ook in het onderwijs. Het gaat over kennis en kunde, maar vooral over wijsheid. En die wijsheid heeft een grond en is gebaseerd op liefde.’

Doeland begon in 1986 zelf met een studie biologie (en gezondheidskunde), om via de Nederlandse taal en literatuur zijn eigen plek in de wereld van het onderwijs te vinden. Hij zat bij APS en werkt nu bij Linque Consult, waarbij zijn (pedagogische) opdracht nooit ver weg is. Hij raadt bijvoorbeeld iedereen aan te kijken naar de documentaire Being in the World, een film uit 2010. Om te zien wat nodig is, om te zorgen dat (jonge) mensen zich weer kunnen verbinden met zichzelf, de ander en de omgeving. ‘Onderwijs is vooral bezig met begrijpen of verklaren, maar we laten na de leerlingen te leren ook de aarde te bewonen. Misschien omdat we het zelf niet weten, maar laten we het dan samen uitvinden.