Straffen is voor luie leraren

7 november 2022

“Straffen zorgen voor een veel te grote focus op het ongewenste gedrag en ondertussen vergeten en verleren we de tijd te nemen om te onderzoeken wat leerlingen ons met het ongewenste gedrag eigenlijk proberen te vertellen. Vergeten we het goede pedagogische gesprek te voeren, waardoor de leerling zich echt gezien en gehoord weet en wordt uitgenodigd zijn gedrag duurzaam te veranderen.” Docent Nederlands Henk ter Haar wil niet alleen af van de schoolbel, maar ook straffen aan de kaak stellen.

Weet je wat een stompzinnig ding is? Een schoolbel. Voer voor voortdurende discussie tussen leerlingen en leraren en goed voor een hele hoop onrust in de school, door rondzwervende leerlingen onderweg naar hun telaatbriefje. Voortdurende discussie, want wat is er voor een puber mooier dan een discussie aangaan met je leraar met de hele klas als publiek. En rondsjouwende leerlingen, zo traag mogelijk, want lekker langer uit de les zijn en toch al bestraft. Voor mij staat de schoolbel symbool voor hoe we in school veel te vaak omgaan met regels. Te laat? Te laatbriefje halen! Iemand geslagen? Schorsen! Huiswerk niet gemaakt? Nablijven! Gescholden tegen je leraar? Vierkant rooster! Niet luisteren in de les? Naar de teamleider!

Hoe meer harde grenzen we aanbrengen, hoe meer we de puber ermee uitnodigen deze op te zoeken en erover heen te gaan, met alle mogelijke onrust tot gevolg. Al die strenge regels en straffen, vaak opgelegd aan de leerlingen en niet in overleg vastgesteld, ze creëren schijnveiligheid, maar vormen uiteindelijk de nagel aan doodskist van je schoolcultuur. Want voor leerlingen vormen ze een prachtige aanleiding om overal de strijd over aan te gaan. We denken dat we leerlingen ermee in het gareel krijgen, maar in werkelijkheid organiseren we een kil en repressief klimaat dat uiteindelijk juist tot onveiligheid leidt.

Regels en straf. Ze maken ons lui. ' Geen gemaar! De regel is toch duidelijk? Melden!'

Regels en straf helpen de dialoog om zeep. Hoe meer regels, hoe minder gesprek.

Ze zorgen voor een veel te grote focus op het ongewenste gedrag en ondertussen vergeten en verleren we de tijd te nemen om te onderzoeken wat leerlingen ons met het ongewenste gedrag eigenlijk proberen te vertellen. Vergeten we het goede pedagogische gesprek te voeren, waardoor de leerling zich echt gezien en gehoord weet en wordt uitgenodigd zijn gedrag duurzaam te veranderen.

De schoolbel. Tijdens de coronaperiode schaften we hem af. Een langgekoesterde wens van mij. Lang niet iedereen was voor, maar al heel snel verstomde het protest. Leerlingen verlaten de ene les en lopen rustig naar de volgende les, pakken hun spullen en nemen plaats. Niet meer opgejaagd door een industriële bel, plenaire discussies verleden tijd en kostbare tijd teruggewonnen. Tijd die we kunnen gebruiken voor goed onderwijs in een veilig leerklimaat.

Henk ter Haar is docent Nederlands en Teamleider havo bij Etty Hillesum Lyceum.