Podcastserie 'Ieder talent telt': Kansengelijkheid op niveau van leerling, familie, school, wijk en samenleving ontleed

22 november 2022

Kansenongelijkheid kent vele verschillende gedaantes. Daarom keert Allard Amelink het begrip en de wereld die eraan vastzit binnenstebuiten in de podcastserie ‘Ieder Talent Telt’. In vijf afleveringen – geïnitieerd door de Gelijke Kansen Alliantie (GKA) - wordt kansengelijkheid op het niveau van de leerling, familie, school, wijk en de samenleving ontleed. Wat is kansenongelijkheid nu eigenlijk? Waarom en hoe ontstaat het? En nog belangrijker: wat kunnen we eraan doen? Lees en luister mee.

Aan de podcastserie werkten experts mee, zoals Eddie Denessen, Inge de Wolf, Jelle Jolles en Bastiaan Ravenstein. Maar Allard sprak ook met bestuurders als Ahmed Marcouch, Ufuk Kâhya, Carine Bloemhof en Fatma Koşer Kaya over verandering zien en verandering brengen. En hij haalde stemmen op bij schoolleiders, docenten, jongeren en professionals om het onderwijs heen. Wat zien Koos Pot, Yvonne Stegen, Cees Kom, Yolande de Beer en Çağrı Ekmen (zie profieltekstjes onderaan dit artikel) gebeuren binnen de muren van de school?

De afleveringen

Aflevering 1 - Een woud aan factoren

In de eerste aflevering neemt podcastmaker Allard Amelink ons mee in zijn zoektocht naar wat kansengelijkheid inhoudt. Al snel verdwaalt hij in een woud aan factoren. De wijk waarin je opgroeit, de school waar je onderwijs volgt en het gezin waarin je wordt groot gebracht; het zijn allemaal elementen die invloed hebben op de kansen die je krijgt in het leven. En dan spelen natuurlijk ook nog de genen mee, die je meekrijgt van je ouders.

Allard start zijn zoektocht op de middelbare school waar hij zelf destijds naar toe ging: het Marnix Gymnasium in Rotterdam. Toen Allard eindexamen deed, waren er niet veel kinderen met een migratieachtergrond op het gymnasium. Hij gaat in gesprek met Cees Kom en Yolande de Beer, twee oud directieleden van het Marnix Gymnasium, om uit te vinden waarom leerlingen met een migratieachtergrond inmiddels wél de weg weten te vinden naar deze school. Al snel blijkt dat migratieachtergrond niet veel invloed heeft op kansengelijkheid.
 

Aflevering 2 - De basis op orde

In deze tweede aflevering verkent Allard hoe belangrijk een solide basis is en wat we kunnen doen als een kind die basis van huis uit niet meekrijgt. De piramide van Maslow zet de basale menselijke behoeften op een rijtje. Aan de basis staat eten, drinken, een dak boven je hoofd, veiligheid. En die basis is nodig om tot de hogere waarden in de piramide te komen, zoals zelfontplooiing. Voor heel veel kinderen geldt dat die basis niet op orde is. Ze komen op school met honger, slapen niet goed, vinden thuis geen rustige of veilige plek, lijden onder de stress die hun ouders hebben. En kom dan maar eens aan leren toe.
 

Aflevering 3 - Positieve Prikkels

In de derde aflevering brengt Allard Amelink in kaart welke buitenschoolse activiteiten in de eerste levensjaren van een kind bijdragen aan kansengelijkheid. Kansengelijkheid is enorm afhankelijk van de sociaaleconomische status van de ouder of opvoeder. Niet iedereen heeft de juiste middelen om de kinderen te voorzien van 'positieve prikkels'. Het bespelen van een muziekinstrument, lid zijn van een sportvereniging of meedoen met andere buitenschoolse activiteiten. Het zijn bedrijvigheden die voor veel kinderen vanzelfsprekend lijken, maar lang niet elk kind heeft vanuit huis de middelen om zich na school te blijven ontwikkelen. Wat kinderen vaak nodig hebben is iemand die hun talent ziet en helpt om een manier te vinden om het talent te uiten. Met het gevoel dat iemand in je gelooft, ontwikkel je zelfvertrouwen om kansen te grijpen. Daarom moet er vaak ongelijk geïnvesteerd worden om kansengelijkheid mogelijk te maken. In deze aflevering gaat Allard in gesprek met Carine Bloemhoff, Cagri Ekmen, Ufuk Kahya, Eddie Denessen, Yolande de Beer, Cees Kom en Koos Pot over ouderbetrokkenheid, sociaaleconomische status van ouders en Talentklassen.

Aflevering 4 - Hoge verwachtingen

In de vierde aflevering kijkt Allard Amelink naar het niveau van het onderwijs. Op welke manier draagt het onderwijs bij aan gelijke kansen? Of zorgt het juist voor meer ongelijkheid? En zit het hem dan in lesmethodes, de inrichting van ons onderwijsstelsel of spelen de verwachtingen die leraren hebben een belangrijke rol in kansen(on)gelijkheid? Verwachtingen bepalen de manier waarop er wordt lesgegeven, hoe leerlingen benaderd worden en het uiteindelijke schooladvies in groep 8. Wat gebeurt er als deze verwachtingen te laag zijn? Krijgen leerlingen dan structureel een onderadvies? En hoe bepalend is dit dan voor de verdere loopbaan van leerlingen? In deze aflevering wordt het belang van zelfvertrouwen van leerlingen onderzocht, wat een zogenaamde ‘prison of expectations’ hiermee te maken heeft én hoe een hoge verwachting vanuit leraren bij kan dragen aan kansengelijkheid. In deze aflevering gaat Allard in gesprek met Inge de Wolf, Eddie Denessen, Cagri Ekmen, Ufuk Kahya, Carine Bloemhoff, Yolande de Beer en Cees Kom over hoge en lage verwachtingen, ingesleten patronen, zelfvertrouwen en het alles bepalende schooladvies in groep 8.

Aflevering 5 - Tweedeling

In de vijfde en laatste aflevering kijkt Allard Amelink kritisch naar onze samenleving. In welke context vindt de vraag van kansengelijkheid in het onderwijs plaats? Welke krachten werken er in op het thema? En wat heeft geografie, mobiliteit van leraren, vroege selectie en ouderbetrokkenheid ermee te maken? In Nederland is er een toenemende tweedeling in de samenleving langs de lijnen van opleidingsniveau en inkomen. Met een hoger diploma heb je meer baanzekerheid, een hoger inkomen en oneindige mogelijkheden. Mensen met een lager diploma hebben hele andere vooruitzichten. Welke rol speelt kansenongelijkheid in het onderwijs in dit vraagstuk? Wordt deze kloof minder groot of juist versterkt door ons huidige onderwijsstelsel? In deze aflevering gaat Allard in gesprek met Ahmed Marcouch, Carine Bloemhoff, Inge de Wolf, Eddie Denessen en Ufuk Kayha over segregatie in de samenleving en de invloed daarvan op kansengelijkheid in het onderwijs. Natuurlijk komt de allesbepalende knip tussen basisonderwijs en voortgezet onderwijs ook aan bod.

De gasten

Cees Kom was tot voor kort rector a.i. bij het Rotterdamse Marnix Gymnasium, waar hij in de acht jaar daarvoor al werkzaam was als docent geschiedenis, afdelingsleider en lid algemene directie.

Yolande de Beer is directrice van de scholengroep LMC-VO van Het Lyceum Rotterdam en voormalig voorzitter van de algemene directie van het Rotterdamse Marnix Gymnasium.

Bastian Ravesteijn is universitair docent toepaste economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en houdt zich onder meer bezig met (on)gelijke kansen in het onderwijs. Bastian vertelt in deze aflevering ook over de mede door hem ontwikkelde website kansenkaart.nl.

Yvonne Stegen is directrice Kindcentrum Manjefiek in Maastricht. Zij spreekt onder meer over de impact van het opgroeien in een eenoudergezin.

Inge de Wolf is directeur van de Academische Werkplaats Onderwijskwaliteit. Ook werkt Inge als strategisch inspecteur bij de onderwijsinspectie, is zij hoogleraar aan de Universiteit Maastricht en werkt ze regelmatig voor de WorldBank en OECD. Inge vertelt over hoe het staat met kansengelijkheid in Nederland.

Jelle Jolles is hoogleraar Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij is expert op het gebied van ontwikkeling en ontplooiing van jeugdigen en om het cognitief presteren bij volwassenen en ouderen. Hij is auteur van onder meer ‘Het Tienerbrein’ en ‘Leer je kind kennen’

Ahmed Marcouch is burgemeester van Arnhem. Voormalig Kamerlid en Stadsdeelvoorzitter Amsterdam-Slotervaart. Burgemeester Marcouch vertelt over hoe kansengelijkheid ook onlosmakelijk verbonden in met armoede.

Ufuk Kahya is sinds 2018 wethouder in Den Bosch. Hij heeft Duurzame mobiliteit, talentontwikkeling en Welzijn in zijn portefeuille. Eerder heeft hij als coach in het onderwijs gewerkt en heeft hij zich ingezet voor mensenrechtenprojecten in zowel binnen als buitenland.

Carine Bloemhoff is sinds 2019 wethouder van de gemeente Groningen. Naast onderwijs heeft Carine ook werk en participatie, arbeidsmarktbeleid en accomodatiebeleid in haar portefeuille. Haar politieke drijfveer is ervoor te zorgen dat alle kinderen dezelfde kansen krijgen in het leven, ongeacht in welk gezin het kind wordt geboren.

Cagri Ekmen is consultant openbaar bestuur bij Berenschot. Eerder was hij lid van de GKA Jongerenraad Hij is een stapelaar die via het vmbo, mbo en hbo uiteindelijk een master diploma heeft behaald.

Abdelhamid Idrissi is oprichter van Studiezalen waarmee hij zich inzet om kansengelijkheid te stimuleren. Hiervoor ontving hij in 2021 de Publieksprijs van de Nieuw Amsterdam Prijzen en werd hij in 2019 Amsterdammer van het jaar. Ook is hij benoemd tot Professor of Practice Diversiteit en Inclusie bij de Hogeschool van Amsterdam.

Jordy Clemens heeft als leraar Geschiedenis les gegeven op verschillende scholen. Uiteindelijk is hij voor de SP in de Tweede Kamer gaan werken als beleidsmedewerker Onderwijs. Op 27-jarige leeftijd is hij wethouder geworden in Heerlen met als portefeuille Integraal Jeugdbeleid, Onderwijs, Cultureel Erfgoed en Duurzaamheid.