Goed onderwijs begint met luisteren

10 november 2025

Vorige week las lector Ingrid Paalman het boek 'Momo en de tijdspaarders' van Michael Ende in een ruk uit. Ze werd geraakt door de actualiteit van de inhoud over luisteren, tijd en ruimte voor ontmoeting en het belang daarvan vooral.

Goed onderwijs begint met luisteren. Niet alleen naar de woorden die gesproken worden, maar ook naar de stilte daartussen. Michael Ende schrijft: “Momo luisterde naar iedereen en alles – zelfs naar de regen en de wind en de dennenbomen – en ze spraken allemaal tegen haar op hun eigen manier.”

Dit citaat raakt aan iets essentieels: echt luisteren vraagt aandacht, openheid en tijd. In de schoolcontext betekent dat luisteren naar kinderen, collega’s, ouders – maar ook naar de sfeer op het schoolplein, de onuitgesproken signalen in de klas, en de ritmes van de dag.

Wanneer we luisteren zoals Momo dat doet, ontstaat er verbinding. Een kind dat zich gehoord voelt, durft te groeien. Een collega die merkt dat zijn zorgen of ideeën serieus genomen worden, voelt zich onderdeel van een geheel. En een school die luistert naar haar omgeving – naar de wijk, de natuur, de samenleving – leert steeds opnieuw afstemmen op wat nodig is.

Ende schrijft: “Degenen die nog steeds denken dat luisteren geen kunst is, moeten zien of ze het half zo goed kunnen.” Luisteren is geen vanzelfsprekendheid, maar een kunst die geoefend en gekoesterd moet worden. Het is een houding die vraagt om vertraging in een wereld die vaak versnelt. In goed onderwijs krijgt luisteren de ruimte: in het gesprek, in de observatie, in het delen van stiltes.

Hoe creëren we momenten waarin echt geluisterd wordt – naar kinderen, collega’s en de omgeving?
Hoe leren we kinderen niet alleen te spreken, maar ook aandachtig te luisteren?
Hoe delen we de stilte in onze schoolorganisaties?

Ingrid Paalman is lector Goede Onderwijspraktijken aan Hogeschool Viaa in Zwolle.