Tikken met een potlood

7 maart 2024

Gijs is al een tijdje aan het tikken met z'n potlood op tafel. Hij is onrustig en Bart Heeling merkt dat de andere leerlingen ook steeds wat onrustiger worden. En eerlijk is eerlijk, reeds vanaf het eerste moment voelde hij die onrust daarvan zelf óók. Hij besluit op Gijs af te stappen en zijn vaardigheden in geweldloze communicatie in te zetten.

Wanneer een klasgenoot 'ophouden!' tegen hem roept, besluit ik in te grijpen en loop rustig naar Gijs toe. Ik pak een krukje, ga naast hem zitten en zeg zachtjes, zonder dat de hele groep het hoort: "Gijs, ik hoor dat je met je potlood aan het tikken bent. Ik merk dat ik daar wat onrustig van word. Maar wat ik nodig heb, is rust, zodat wij met elkaar lekker aan het werk kunnen zijn. Zou je willen stoppen?"
Gijs kijkt mij aan en stopt met tikken. Ik bied hem een stukje kneedgum aan om de spanning in z'n handen de vrije loop te geven. Zonder geluid. Iedereen kan weer geconcentreerd verder met de eigen taken.

De zojuist beschreven methode pas ik regelmatig toe in het onderwijs. Het is geweldloze communicatie, als methode beschreven door Marshall Rosenberg (nonviolent communication), reeds in de jaren zestig van de vorige eeuw. Het zijn vier vrij eenvoudige stappen. Als eerste benoem je je observatie (ik hoor dat je met je potlood tikt), vervolgens je gevoel daarbij (ik merk dat ik daar wat onrustig van word), daarna je behoefte (wat ik nodig heb is rust in de klas) en tenslotte je verzoek (zou je ermee willen stoppen?). De kracht zit hem wat mij betreft in de objectiviteit én dat je bij jezelf blijft.

Het voorkomt strijd en bevordert verbinding. En relatie is nou eenmaal een psychologische basisbehoefte, naast competentie en autonomie, voor de intrinsieke motivatie.

Voor de wat diepere denkers onder ons: wellicht dat je erachter wilt komen waar de onrust van Gijs vandaan komt. Oftewel, wat zit er áchter zijn gedrag. Als leerkracht heb je als het goed is oog voor ieder kind, fungeer je als steunfiguur en bied je vertrouwen. Je probeert zoveel mogelijk te weten wat zich afspeelt rond je leerlingen. Maar los daarvan kun je deze methode te allen tijde inzetten, zonder dat het schadelijk is. Het werkt vaak. Soms niet. Dan probeer je weer wat anders.

Dit blog is met toestemming overgenomen van de LinkedIn-pagina van Bart Heeling

Bart Heeling heeft in 2011 een master special educational needs als gedragsspecialist afgerond en werkt sinds enkele jaren als leerkracht in het speciaal onderwijs cluster 4.