Speelruimte voor identiteit: ‘Ik heb na de verkiezingen in elk geval tegen mezelf gezegd, laat ik nog meer mijn best doen.'

4 december 2023

‘Dat er ongenoegen in de lucht hing, wisten we al een hele tijd. Nu dit ongenoegen in een grote stikstofwolk is neergedaald in ons extreemveilige, geordende land, staan we toch even te kijken van deze radicalisering,’ zo trapte pedagoog Stijn Sieckelinck af tijdens de Verus-Identiteitsdag op woensdag 29 november, een week na de verkiezingen. ‘Ik weet niet met welk gevoel jullie vorige week donderdag zijn opgestaan. Ik heb vrijdag in elk geval tegen mezelf gezegd: laat ik nog meer mijn best doen. En laten we dat vooral blijven doen. Ik als pedagoog. En jullie op school. Want daar zijn jullie aan zet.’

Stijn Sieckelinck – lector Youth Spot op de Hogeschool voor Amsterdam - verzorgde de inleiding van een Verus-dag waarin ook Anne Graswinckel en een aantal workshopgevers het thema identiteit tot leven brachten. Sieckelincks interesse gaat uit naar maatschappelijke opvoedvraagstukken. Als ‘denker in een wereld van doen’ probeert hij bij te dragen aan betere inzichten en aanpakken, in wetenschap, praktijk, en beleid, overal daar waar de relatie tot jongeren in het geding is.

In zijn boek Reradicaliseren. Ronselen voor een betere wereld (2017), presenteerde Stijn al eens een pedagogische visie op de radicalisering van jongeren. Naast zijn taken als onderzoeker is hij als methodiekontwikkelaar actief en als adviseur van overheden in binnen-en buitenland.

‘Jullie werk in het onderwijs staat elke dag in het teken van vrijheid,’ zo betoogde hij vorige week woensdag in Antropia Driebergen, daar waar de Verus-dag plaatsvond. ‘Jullie breken als onderwijsmaker met het idee van voorbestemming: dat de toekomst al vast zou liggen voor jonge mensen en dat een dubbeltje nooit een kwartje kan worden. Elk nieuw leven doet een appel op ons als opvoeder. We verhouden ons tot hen en kijken wat we voor hen kunnen betekenen, zonder dat we ons laten beperken door omstandigheden die dat in de weg zitten. Dit is een manier om reproductie tegen te gaan.’

Ontevredenheid

‘Toch zijn er steeds meer leerkrachten die het gevoel hebben dat ze bijdragen aan onderwijs waar ze niet helemaal achter staan of waarvoor ze in het onderwijs zijn gaan werken. “De één vindt dat er te veel beslissingen over zijn of haar hoofd wordt genomen, terwijl de ander moeite heeft met een aantal leerlingen of juist op ramkoers ligt met ouders. Bij sommigen komt dit zelfs allemaal tegelijk op hun bordje,’ geeft Sieckelinck aan.

Daarnaast kaart hij ook aan dat de coronapandemie de structuur heeft weggevaagd, waarvan we de gevolgen nog steeds dagelijks zien. De mentale zorgen onder jongeren, de prestatiedruk en soms zelf antisociaal gedrag onder leerlingen. Maar ook voor leerkrachten is de nasleep voelbaar: waar leerkrachten als essentiële groep werd benoemd tijdens de pandemie, worden ze post-covid weer ondergewaardeerd. Wel benadrukt Sieckelinck dat covid slechts een accelerator was van de huidige problematiek, want daarvoor waren er al dezelfde signalen. ‘We zijn rijk als land, maar als je je afvraagt hoe het zit met de kansen: zijn die dan wel eerlijk verdeeld?’ geeft hij mee.

We zijn rijk als land, maar als je je afvraagt hoe het zit met de kansen: zijn die dan wel eerlijk verdeeld?''

Verkiezingen

Dan zijn er ook nog de uitslagen van de scholierenverkiezingen. ‘Daarin zie je dat de jonge kiezer ook geen boodschap heeft aan de partijen die traditioneel de macht hadden in Nederland. Het zijn de PVV en FvD die de met de plak zwaaien. Dit is een appel om voor deze scholieren te kijken naar wat we anders en beter kunnen doen, zodat zij weer vertrouwen krijgen in ons democratisch bestel,’ meent Sieckelinck, die in 2021 ook een boek samenstelde met Femke Kaulingfreks, Speelruimte voor identiteit. Hoe kan je jongeren helpen een veerkrachtige identiteit te ontwikkelen in een context van polarisatie en vervreemding? Het boek is een uitkomst van het project Dream Teams, waarin zes pedagogische praktijken worden geportretteerd waarin deze uitdaging samen met jongeren wordt opgepakt.

Sieckelinck interpreteert deze verkiezingsuitslag als het opsteken van de middelvinger naar een samenleving die wordt gekenmerkt door laag vertrouwen. Overheidsinstanties worden niet zomaar meer geloofd. Mensen die men niet kent: daar zijn bij voorbaat vragen over. ‘Mijn collega Gerdien Bertram-Troost zei dan ook terecht in haar oratie: mede onder invloed van individualisering, secularisering en globalisering is de culturele en levensbeschouwelijk diversiteit in Nederland sterk toegenomen, maar niet gelijk opgegaan in het leren kennen en vertrouwen van anderen. Dat zie ik ook in mijn werk. Het uit zich in afnemende sociale cohesie, toenemende polarisatie en gevoel van onbehagen.’

Mede onder invloed van individualisering, secularisering en globalisering is de culturele en levensbeschouwelijk diversiteit in Nederland sterk toegenomen, maar niet gelijk opgegaan in het leren kennen en vertrouwen van anderen.''

Verschillen bij elkaar brengen

Scholen zijn juist de plekken waar verschillen bij elkaar worden gebracht én overbrugd kunnen worden. Daarvoor moet, zoals Sieckelinck ook in zijn verhaal vertelde, wel de onderliggende waarden van deze zorgen worden onderzocht. ‘Iedereen vindt het belangrijk om vrijheid te hebben, gerespecteerd te worden en veilig te zijn. Daar zit dan ook de kracht van het onderwijs: dit is de plek waar dit in alle diversiteit samen kan komen.’