Sam Crowell over emergent teaching: welke ideeën zijn wezenlijk voor mij en hoe kunnen die tot leven komen in de klas?

2 juli 2025

‘We remember the teacher, not the content,’ zegt Sam Crowell ergens halverwege het gesprek. Het is een ogenschijnlijk eenvoudige observatie, maar ze raakt aan de kern van zijn werk: onderwijs is geen doorgeefluik van informatie, maar een ruimte voor ontmoeting, vorming en betekenis. Een ruimte waarin de leraar zichzelf meebrengt, niet als machine, maar als mens van vlees en bloed. In deze nieuwe podcast van NIVOZ gaan Aziza Mayo en Jan Jaap Hubeek in gesprek met de Amerikaanse pedagoog Sam Crowell.

Het gesprek vond plaats tijdens een werkbezoek van Crowell aan Nederland, waarin hij ook het NIVOZ-team meenam in een werkvorm rondom emergent teaching, een onderwijsvorm waarin niet het leerdoel, maar het leerproces centraal staat en die je kunt zien als een verdieping op Pedagogische Tact. ‘Ik probeer onderwijs altijd te benaderen als toegepaste filosofie,’ vertelt Crowell. ‘Niet met de vraag: ‘Wat moet ik overdragen?’, maar: ‘Welke ideeën zijn wezenlijk voor mij en hoe kunnen die tot leven komen in de klas?’’

Onderwijs als levend systeem
Crowell werkte in de Verenigde Staten met kinderen van 11 tot 17 jaar, leidde universiteitsprogramma’s in holistisch en integraal onderwijs, en richtte zich op leraren en schoolleiders die op zoek waren naar een andere manier van kijken. Zijn rode draad? Onderwijs zien als een levend systeem, niet als een lineaire route van input naar output. ‘In de natuur werkt niets als een machine,’ zegt hij. ‘Waarom zouden wij dan proberen onderwijs als een machine te organiseren?’

Daarom pleit hij voor een onderwijspraktijk die zich laat voeden door wat zich aandient, wellicht vergelijkbaar met ontwikkelingsgericht of ervaringsgericht onderwijs. Emergent teaching noemt hij dat: onderwijs dat ontstaat in relatie tot wie er in de ruimte is, tot wat er leeft in de groep, tot wat er zich ontvouwt. Geen afvinklijstjes, maar echte aandacht. ‘Als ik een lezing geef, hoef ik niet in relatie te zijn. Maar in een klaslokaal moet ik dat wel. Daar co-creëer je iets. En juist dat is wat levens verandert.’

Van denken naar ervaren
Tijdens de werksessie met het NIVOZ-team maakte Crowell voelbaar wat belichaamd leren betekent: niet praten over verbinding, maar ervaren wat het is om werkelijk aanwezig te zijn. ‘We leren door betekenis te geven aan ervaringen,’ legt hij uit. ‘Als we die ervaringen reduceren tot informatie, verliezen we de menselijke maat. AI kan informatie geven, maar geen betekenis. Het weet niets van zorg, liefde, verlies, verwondering.’

Daarom vraagt hij aan zijn studenten om een les te ontwerpen zonder woorden. Alleen met geur, kleur, beweging of aanraking. Niet omdat taal er niet toe doet, maar om te laten voelen dat betekenis verder reikt dan cognitieve analyse. ‘Je vergeet nooit wat je echt hebt beleefd. En die ervaring kun je telkens opnieuw oproepen.’

Het Earth Charter als pedagogisch kompas
Een belangrijke inspiratiebron in Crowells werk is het Earth Charter — een internationaal manifest voor duurzame en rechtvaardige ontwikkeling. Voor Crowell is het meer dan een document: het is een kompas dat richting geeft aan de vraag wat goed onderwijs is. ‘De duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, SDG's) zijn belangrijk, maar ze vertrekken vanuit het bestaande systeem,’ zegt hij. ‘Het Earth Charter nodigt uit tot een ander wereldbeeld - relationeel, verbonden en visionair.’

Crowell laat zien hoe de waarden uit het Earth Charter, zoals zorg, diversiteit, vrede en ecologische integriteit, niet alleen abstracte idealen zijn, maar praktisch richting kunnen geven aan het onderwijs. Door bijvoorbeeld thema’s als ‘zorg voor het leven’ of ‘ecologische rechtvaardigheid’ als vertrekpunt te nemen voor een schooljaar. Niet als extra vak, maar als bedding voor het hele curriculum. ‘Laat kinderen zelf onderzoeken, ontdekken, vragen stellen. En laat het jaar eindigen met een viering van alles wat is geleerd. Zo wordt school weer een gemeenschap.’

Een andere relatie tot informatie
Crowell is scherp over de opkomst van AI en schermgebruik in scholen. Niet uit technofobie, maar omdat hij ziet wat er op het spel staat. ‘Als onderwijs alleen draait om informatie, verliezen we de menselijke factor,’ zegt hij. ‘AI is geen intelligentie, het is georganiseerde informatie. Het kent geen relaties, geen waarden, geen wijsheid.’

Volgens Crowell ligt de sleutel in de vraag: wat is onze relatie tot informatie?
Niet: weet je dit?, maar: wat betekent dit voor jou? Wat voel je erbij? Wat kun je ermee in het leven dat je leidt?
Onderwijs moet dus niet alleen kennis overdragen, maar helpen betekenis te geven. ‘We leren niet om informatie op te slaan, maar om ons te verhouden tot de wereld — en tot elkaar.’

‘Wat betekent het om mens te zijn?’
Aan het einde van het gesprek zegt Crowell iets wat als rode draad door zijn werk heen loopt: ‘We zijn nog steeds aan het uitvinden wat het betekent om mens te zijn. En is dat niet precies waar onderwijs over zou moeten gaan?’

Het is een fundamentele pedagogische vraag, juist in een tijd waarin systemen, algoritmen en standaarden steeds meer de boventoon voeren. Crowell herinnert ons eraan dat onderwijs begint bij de leraar die zichzelf meebrengt. Die de moed heeft om niet te weten, om zich te laten verrassen, om te durven vertragen. Die leert met hart, hoofd en handen. En die daarmee ruimte maakt voor vorming, voor verbinding en voor hoop.

Podcast
Luisteren kan via Spotify of hieronder.