Podcast over Philippe Meirieu: ‘In de praktijk van mijn leraarschap denk ik dagelijks aan zijn gedachtengoed.’

19 juni 2020

Simon Verwer en Wouter Pols spreken in deze NIVOZ-podcast (aflevering 19) over het werk van Philippe Meirieu en de betekenis van zijn denken voor het onderwijs en de omgang met leerlingen. Dat kan echter niet, zo maken ze duidelijk, zonder een goed verstaan van het begrip subject en subjectificatie.

Je kunt je ook abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We hopen ongeveer tweewekelijks te blijven publiceren. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding.
 

‘Het is voor veel leraren misschien een gek, technisch woord,’ zo vertelt Simon Verwer, onder meer leraar filosofie aan het Hyperion Lyceum. ‘En als je niet geschoold bent in de filosofie, kun je eigenlijk ook niet weten waar het over gaat.’ Terwijl een goed verstaan zo veelbetekenend en verstrekkend is voor je leraarschap, vertelt hij. ‘Meirieu heeft een ontzettend omvangrijk oeuvre. En hij komt met een geluid dat ik in Nederland niet eerder hoorde. In de praktijk van mijn leraarschap denk ik dagelijks aan zijn gedachtengoed.’

Meirieu is van 1949 en volgens Wouter Pols een typische exponent van de soixante-huitard beweging. Hij is in Frankrijk de pedagoog bij uitstek en als adviseur op nationaal niveau betrokken geweest bij belangrijke onderwijshervormingen. Hij stelt ‘dat enkel de pedagogiek de sleutel biedt om vooruitgang te boeken binnen de tegenstellingen die wij het hoofd moeten bieden in het huidige onderwijs’. Pedagogiek als sleutel voor goed hedendaags onderwijs dus. Maar wel een pedagogiek die niet tot eenvormigheid leidt, een pedagogiek waarbinnen tegenstellingen mogen blijven bestaan, waar weerstand in stand blijft.

De pedagogiek biedt de sleutel om vooruitgang te boeken binnen de tegenstellingen die wij het hoofd moeten bieden in het huidige onderwijs.'' Philippe Meirieu

Simon Verwer kwam Meirieu op het spoor bij het recenseren van ‘Het prachtige risico van onderwijs’ waarin Gert Biesta de Fransman een prominente plek gaf. Vervolgens vertaalde hij in 2016 één van zijn vele (meer dan dertig) boeken, Pedagogiek, de plicht om weerstand te bieden. Dat werk werd in een NIVOZ-masterclass – met Meirieu als hoge gast – al eens besproken. Wouter Pols – meer dan 25 jaar lerarenopleider – is recent aan de vertaling van ‘Frankenstein pedagogue’ begonnen. Maar wat het werk Meirieu betreft, was hij er veel eerder bij. ‘Ik las in de jaren negentig zijn boeken en volgde de Franse pedagogiek al vanaf de jaren tachtig toen hier in Nederland de aandacht verdween.’

In deze podcast worden Meirieus ideeën verhelderd en is de onderwijspraktijk nooit ver weg, dat wil zeggen het dagelijks handelen. De complexiteit en onvoorspelbaarheid van leven en onderwijs betekent dat er geen pasklare antwoorden zijn, vertelt Wouter Pols. ‘Meirieu zegt bijvoorbeeld: Je bent als leraar geen sociaal ingenieur. Onderwijzen is een avontuur en een voortdurend zoeken naar wat het beste is. Waarin je op onverwachte momenten beslissingen neemt waarvan je tevoren niet weet of ze goed zijn.' Pols zelf pleit voor een doctrine, een pedagogische staalkaart die je als beginnend leraar zelf in elkaar zou mogen knutselen. 'Dat aspect zou ook in lerarenopleidingen aandacht mogen krijgen.’

Je bent als leraar geen sociaal ingenieur, zegt Meirieu. Onderwijzen is een avontuur en een voortdurend zoeken naar wat het beste is.'' Wouter Pols

Bij Simon Verwer heeft Meirieus conceptdenken voor veranderingen gezorgd. ‘Aanvankelijk ben je als beginnend leraar vooral met de groep bezig die je voor je hebt. Daarna ga je de leerlingen individueel wat beter zien, met hun eigen vragen, behoefte en identiteit. En tot slot kom je bij de kinderen uit. Is het juist die ene gebeurtenis – via de omstandigheden die jij als leraar schept - waardoor ze als mens verschijnen. Soms ook tot grote irritaties. Maar het is voor mij precies wat het leraarschap en het vak zo mooi en bijzonder maakt.’

Interview met Wouter en Simon: Rikie van Blijswijk.
Opname en redactie: Rob van der Poel.

Meer over subjectificatie

Gert Biesta schreef recent een paper over subjectificatie. je kunt hier het artikel downloaden.

' Here is another paper that just came out. In this case anyone can be a lucky taker, as the paper is open access. It's called "Risking ourselves in education: Qualification, socialization and subjectification revisited," and is, in my view, my best attempt so far at providing clarity about the idea of subjectification (perhaps in conjunction with the paper on the Parks-Eichmann paradox). You can download the paper here: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/edth.12411