Podcast met Heleen Bouwmans: ‘Hoe kunnen we vraagstukken in de samenleving meer onderdeel laten worden van het onderwijs?’

25 april 2022

De regio als klaslokaal. Als expeditieleider van Kenniswerkplaats Den Helder sluit Heleen Bouwmans vanaf 2017 studenten van Inholland aan op maatschappelijk, complexe vraagstukken van wijken en bewoners. Ze voert in deze NIVOZ-podcast met Jelle Ris een gesprek over haar praktijk, haar rol en handelen. ‘Heleen baseert haar werk op pedagogische waarden en ze kent het werk van Gert Biesta goed.’

Je kunt je abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We publiceren ongeveer tweewekelijks. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding. Dit is aflevering 54.

In deze podcast gaat Jelle, met collega Rob van der Poel, verder in zijn onderzoek naar subjectivering in het onderwijs, een van de bedoelingen uit de drieslag van Gert Biesta. En vooral naar wat het van docenten vraagt om dat mogelijk te maken. ‘Heleen is een maatschappelijk betrokken pedagoog,’ vertelt hij. ‘Ze doet werk op het snijvlak van educatie, gemeente, wijk en bewoners. Ze probeert op pedagogische manier mensen in verbinding te brengen en te zorgen dat ze het leven - of de omgeving - in eigen hand gaan nemen en zodoende het welbevinden te vergroten. Het is hands-on, voeten in de kleiwerk.’

Jelle wil alles weten over de rol van Heleen in de kenniswerkplaats (‘’ik ben ontwerper en aanjager’’), haar praktijk en handelen. En welke plek de pedagogiek en de kunsten hebben in haar aanpak als social designer. Want dat laatste is hoe ze zichzelf ziet. ‘Dat is ook wat ik leuk vind: gewoon ontwerpen. Ik kwam uit op het begrip ‘social design’: met verschillende betrokkenen werken aan complexe vraagstukken en die van nieuw perspectief proberen te voorzien. Belevingen en ervaringen creëren en delen. En bij mij zit daar heel vaak ook visualisatie en beeldvorming bij.’

Vijf jaar geleden werd ze gepolst door de directeur van de techniekopleidingen van Hogeschool Inholland. De opdracht: hoe kunnen we vraagstukken die leven in de samenleving, waar verschillende belangen op zitten, meer onderdeel laten worden van het onderwijs, van de technische opleidingen. Bouwmans: ‘Er werd te veel vanuit de boeken gewerkt, te veel vanuit het idee: eerst leid je op, pas daarna ga je daar iets mee doen. Er leefde een behoefte om dit om te draaien.’

Er werd te veel vanuit de boeken gewerkt, te veel vanuit het idee: eerst leid je op, pas daarna ga je daar iets mee doen.'

Bouwmans ging op onderzoek en baseerde zich op wat ze als directeur innovatie van het ABC aan ideeën en ervaring had verzameld. ‘Daar was het denken van Biesta natuurlijk heel belangrijk in, daar zaten veranderkundige, pedagogische en ontwerptechnische componenten in. Maar ook allerlei kennis vanuit Lean en Agile werken.’ Toen een bewoner van Huisduinen, een heel klein dorpje bij Den Helder, contact legde met een docent elektrotechniek van Inholland, kwam er echt schot in de zaak. ‘Er was een vraag was, opeens hadden we een match.’

In de voorbije drie jaar krijgen levensechte maatschappelijke vraagstukken, al werkende weg en al doende lerend, duurzame uitkomsten. Wat zijn de pedagogische principes van waaruit Heleen ‘ontwerpt’? ‘Biesta’s idee van volwassen vrijheid zie ik als een basisuitgangspunt, in elk geval in de manier waarop ik het vertaal in de praktijk. De aanpak gaat echt uit van gelijkwaardigheid en meerstemmigheid,’ vertelt ze. ‘Dus, hoe kan je zoveel mogelijk stemmen laten klinken om complexe vraagstukken aan te pakken?’

Hoe kan je zoveel mogelijk stemmen laten klinken om complexe vraagstukken aan te pakken?’

Er komen meer pedagogische begrippen en vragen in deze NIVOZ-podcast voorbij. Hoe zorg je ervoor dat mensen instappen, eigenaarschap en verantwoordelijkheid ontwikkelen en samen op blijven trekken? ‘Het gaat over meedoen, over een proces van verleiden, van uitnodigen en van wijzen. Bouwmans: ‘Maar je moet er inhoud aan koppelen, anders loopt niemand er warm voor. Dus ik heb er de drie speerpunten van Inholland aan gekoppeld: creatief, duurzaam en gezond - als stip op de horizon - en de Sustainable Development Goals (SDG). Dus daaraan blijven relateren is ook een onderdeel van wat ik doe. Als je langs die lijn kan denken, met elkaar, dan heb je een duurzame rails. Eigenlijk ben ik bezig met het neerleggen van nieuw paden.’

Tekst en edits: Rob van der Poel.