Burgerschapsonderwijs

30 oktober 2024

Het woord "burgerschapsonderwijs" bestond nog niet in de jaren tachtig van de vorige eeuw, maar toch gebeurde er in de klas al veel op dat vlak, zo herinnert Teun Dekker zich. Tijdens aardrijkskunde en biologie liet hij bijvoorbeeld ecoline in water stromen als voorbeeld voor het lozen van afvalwater in het stroomgebied van de Rijn en bij geschiedenis ging het over de democratie. Hij vraagt zich af wat het huidige kabinet zou hebben gevonden van zijn lessen.

Herman van Veen zong ooit Hilversum III bestond nog niet. Hier moest ik aan denken toen ik weer eens nadacht over het burgerschapsonderwijs. Toen ik in 1988 als beginnende leerkracht aan de slag ging bestond burgerschapsonderwijs nog niet. Tenminste, van het woord had ik toen nog niet gehoord maar als ik terugdenk gebeurde er veel. Ik herinner me de lessen rond aardrijkskunde en biologie. Met steeds weer een andere kleur ecoline in water liet ik zien wat er langs het stroomgebied van de Rijn gebeurt als fabrieken afval in het water lozen. Het woord “klimaatverandering” heb ik niet gebruikt, maar wel had ik het met de groep dan over het belang van zorgen voor de natuur. Bij het vak geschiedenis kwam staatsinrichting aan de orde. We hadden het over hoe de democratie was ingericht en het belang van de Eerste en Tweede Kamer. Ook vertelde ik dan dat het in andere landen anders kan gaan. Mijn bezoek aan het toenmalige Oost-Duitsland in mijn studententijd en wat ik daar zag en hoorde kon ik goed gebruiken.

Tegenwoordig vraag ik me wel eens af wat ons huidige kabinet zou hebben gevonden van mijn toenmalige lessen. Ons onderwijs moet immers zogenaamd neutraal zijn. Niet meer met ecoline laten zien wat er allemaal gebeurt met ons klimaat? Of valt dat toch gewoon onder feiten? "Evidence informed" is immers het adagium….

Geldt dat van die feiten trouwens ook als het gaat om burgerschapsonderwijs? Het is immers een gegeven dat Nederland in 1936 Joodse vluchtelingen die uit Duitsland kwamen terugstuurde. Hoezo “strengste asielbeleid ooit”?

Misschien is het maar goed dat we worden verplicht om burgerschapsonderwijs te geven. Aan onze leerlingen vertellen en laten zien dat we een verantwoordelijkheid hebben voor de natuur, onze leefomgeving. Aan onze leerlingen laten zien dat we vluchtelingen juist vanwege goed burgerschap moeten opvangen. Ik vind het nog steeds bijzonder dat we burgerschapsonderwijs moeten geven en dat dat bovendien getoetst moet worden, maar misschien zit er ook een kans in. De kans om niet weg te duiken of te zwijgen, maar te vertellen over hoe een samenleving hoort te functioneren zonder mensen uit te sluiten, weg te stoppen of te demoniseren. In alle somberheid die ik voel rond de huidige politieke wind, geeft dat misschien toch nog hoop: Er is de mogelijkheid om vanuit krachtig onderwijs te laten zien en te vertellen.

Teun Dekker is directeur/bestuurder van De Kroevendonk, de enige basisschool van de Stichting Protestants Christelijk Onderwijs te Roosendaal (SPCO).