Pedagogisch leiderschap voor bestuurders: 'Hoe houd je vast aan je pedagogische perspectief in een complex speelveld?'

8 mei 2023

Hoe houd je vast aan je pedagogische perspectief in een complex speelveld? Kort na de zomervakantie start NIVOZ een serie van vijf bijeenkomsten door en vóór onderwijsbestuurders die hun pedagogisch leiderschap onderzoeken en daarop willen reflecteren. Door eigen vragen te delen en inzichten te verdiepen, ontwikkelen de bestuurders elkaar en zichzelf in hun leider zijn. Tjitske Bergsma (NIVOZ), Hartger Wassink (De Professionele Dialoog)) en Edith van Montfort (bestuurder SAAM*) tekenen voor de begeleiding.

Hoe houd je vast aan je pedagogische perspectief in een complex speelveld, waar veel belangen om voorrang strijden?
Hoe geef je hieraan vorm vanuit een bestuurlijke rol?

NIVOZ biedt een ruimte waarin bestuurders als reflective practitioners samen met gastdocenten in dialoog gaan op actuele, bestuurlijke vraagstukken. Het traject Pedagogisch Leiderschap biedt de mogelijkheid de eigen werkelijkheid te confronteren met die van andere bestuurders, met actuele inzichten en kennis, in een besloten en veilige omgeving. 

Potentiële deelnemers zijn: bestuurders in het onderwijs en/of de kinderopvang die ervaren dat zij een pedagogische verantwoordelijkheid hebben die inherent is aan – en van centraal belang is voor – het besturen van een onderwijsinstelling of een maatschappelijke kinderopvangorganisatie.

Het traject Pedagogisch Leiderschap voor bestuurders is een samenwerking van stichting NIVOZ en Hartger Wassink.

Achtergrond: meervoudige waardenafweging en bezieling

Een onderwijs- of kinderopvangorganisatie onderscheidt zich van andere organisaties door de morele, pedagogische kern van haar opdracht. Dat schept een bijzondere verantwoordelijkheid voor de bestuurder. Beslissingen staan in het licht van de waarden en overtuigingen van waaruit leraren en pedagogisch medewerkers handelen in interactie met hun leerlingen of kinderen. Bestuurders geven, al dan niet bewust, in hun handelen een moreel kader aan het pedagogisch handelen van leraren en pedagogisch medewerkers. En zijn daarmee ook een voorbeeld voor iedereen in de organisatie.

Dit vraagt van bestuurders dat ze in staat zijn deze intrinsieke pedagogische opdracht te herkennen, en het moreel kompas te hanteren om het eigen gedrag daarop af te stemmen. Daarbij gaat het om het voortdurend laveren tussen de eisen van het systeem, de buitenwereld, de persoonlijke zingeving van alle betrokkenen, en de eigen, innerlijke drijfveren en bezieling van de bestuurder.

Om in dit soort vraagstukken een afweging te maken, biedt de klassiek instrumentele ‘managementbenadering’ onvoldoende houvast. Pedagogisch leiderschap voor bestuurders biedt deelnemers de ruimte om te komen tot een meervoudige waardenafweging. Afwegingen die onvergelijkbare waarden als doel‐middel rationaliteit, identiteit en zingeving mogelijk maken. Daarvoor is bezieling nodig, die zich toont als het gehele menselijke repertoire aangesproken en ingezet wordt:  het intellect van het verstand, de empathie van het hart en de spirit van de wil; de drijvende kracht achter het handelen, op zowel individueel als collectief niveau. Dan ontstaat er ruimte voor een meervoudige waardenafweging.

Over de opzet: pedagogische ontwikkelvraag

De deelnemers werken tijdens het programma rond een pedagogisch gerichte ontwikkelvraag, die tijdens de eerste bijeenkomst geformuleerd wordt. In deze ontwikkelvraag komen de persoonlijke opvattingen over de goede rol als bestuurder samen met pedagogische uitgangspunten voor het werk met de kinderen. Deze vraag is gericht op het bereiken van congruentie tussen het primaire proces en de wijze van werken binnen het bestuur. Dat vraagt om een reflectie op pedagogische uitgangspunten. Soms blijkt een wezenlijke verandering nodig, ofwel in de organisatie, ofwel bij jezelf. Deze verandering vergt een bepaalde doorbraak, maar dan eerder in gedrag en/of processen, dan in het ontwerpen van een nieuwe structuur.

We zijn ervan overtuigd (zie toelichting op de achtergrond van het programma verderop) dat de diepgaande maatschappelijke veranderingen die plaatsvinden, een fundamenteel ander antwoord vragen van organisaties in onderwijs en kinderopvang. Tegelijkertijd kan deze ontwikkeling slechts stapsgewijs plaatsvinden. Duurzame ontwikkeling ontstaat door steeds opnieuw vanuit een sterke, pedagogisch onderbouwde kerngedachte te reflecteren op de volgende stap die gezet moet worden.

De ontwikkelvraag die geformuleerd wordt, biedt het houvast én het ontwikkelproces in dit traject en hopelijk nog lang daarna.

Bijeenkomsten

In de daaropvolgende bijeenkomsten werken we vanuit drie invalshoeken aan deze vraag. Achtereenvolgens staan de volgende vragen centraal:

• Wie je bent - Wat is je persoonlijke achtergrond en drijfveer? Vanuit welk perspectief doe je je werk? Wat neem je aan bagage mee om je rol als bestuurder te vervullen?
• Wat je te doen hebt - Wat zie je als opdracht voor jou en voor je organisatie? Wat speelt er specifiek in je context, wat het maken van een scherpe keuze nodig maakt? Welke kant, waartoe, neigt die keuze voor jou op? Waarop ben je dan aanspreekbaar?
• Wat je doet - Wat zijn je handelingspatronen als bestuurder? Wat is effectief gebleken, en tegen welke beperkingen loop je aan? Welk ander of nieuw gedrag is er nodig in je rol? Wat heb je nodig om dat te tonen?

In deze bijeenkomsten wordt steeds een mix gemaakt van inhoudelijke onderbouwing, door middel van voorbereidende literatuur en/of een college van een gastdocent; persoonlijke reflectie door afwisselende interactieve werkvormen en tot slot concrete ontwikkeling en toepassing op de eigen situatie.

Tijdens de slotbijeenkomst komen de lijnen bij elkaar en worden er perspectieven geformuleerd, om de ontwikkelvragen van bij de start te beantwoorden.

Tussentijds

Tussen de bijeenkomsten door is er tijd voor voorbereiding op de bijeenkomsten nodig, en tijd voor uitproberen en reflectie in de eigen organisatie, bijvoorbeeld door het betrekken van collega’s in het uitwerken van opdrachten.
De deelnemers werken in duo’s om elkaar te ondersteunen, feedback te geven en, waar nodig, gezamenlijk extra activiteiten te ondernemen zoals locatiebezoeken.
Tussentijds bieden de begeleiders advies en ondersteuning. Deze is gericht op het formuleren van passende, bruikbare ontwikkelvragen, en het realiseren van diepgang in de samenwerking en uitwisseling in de groep.

Resultaat

Het resultaat van het programma is vierledig:

• Inhoudelijke verdieping door gastcolleges en bespreking van pedagogische literatuur
• Persoonlijke reflectie door uitwisseling met collega’s onder leiding van stevige, ervaren docenten
• Concrete houvast voor verdere doorontwikkeling van de ontwikkelvraag in de eigen organisatie
• Versterking van de rol als bestuurder als pedagogisch leider

Data 2023-2023

• woensdag 6 september 2023
• woensdag 1 november 2023
• woensdag 10 januari 2024
• woensdag 6 maart 2024
• woensdag 8 mei 2024

De bijeenkomsten zijn van 15.00-21.00 uur inclusief diner op een mooie locatie (Austerlitz) in het midden van het land.
Kosten: € 4.000.

Interesse?

Voor meer informatie zie: www.nivoz.nl, of neem contact op met Tjitske Bergsma – [email protected] of via 010-3225450 of Hartger Wassink via [email protected] of 06 - 1496 8156.

Aanmelden? Dat kan direct via deze pagina.

Hartger Wassink - De professionele dialoog
Hartger Wassink is zelfstandig adviseur voor bestuur, toezicht en leiderschap. Zijn missie is om leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders inspiratie en voldoening te laten ervaren in hun werk. De dialoog is daarvoor voor hem een onmisbare communicatievorm. Hij is met name in het onderwijs actief, en daarnaast in andere maatschappelijk gerichte organisaties, onder andere in zorg en wonen.

Edith van Montfort - Saam *
Drs. Edith van Montfort is lid van het college van bestuur bij SAAM* , dat bestaat uit 26 basisscholen in vijf gemeenten in en rondom Oss (6.600 kinderen en zo’n 650 collega’s). Daarnaast is Edith een van de voortrekkers in het collectief Leve het onderwijs, een beweging van schoolbestuurders die geloven in een nieuwe manier van besturen. Van moeten naar mogen. Van controleren naar vertrouwen. Van ‘wat kan niet’ naar ‘wat kan wel’. Leve het Onderwijs! is een beweging van verschilmakers in het onderwijs, die samen zorgen dat leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen.

Tjitske  Bergsma - NIVOZ-opleidingen
Tjitske Bergsma is teamleider van de NIVOZ-opleidingen en begeleidt trajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap. Daarvoor werkte ze veertien jaar - sinds de oprichting in 2006 - op het Vathorst College in Amersfoort. Daar was ze oa. leerlingcoördinator, schoolopleider en docent (drama en kunst algemeen). Ze is mede-auteur van het boek Nieuwe Onderwijsruimte. Daarnaast neemt zij deel aan het ontwikkelen van de Educatieve Master Primair Onderwijs aan de Erasmus Universiteit (EMPO).

Over stichting NIVOZ

Stichting NIVOZ sterkt schoolleiders en leraren in de uitvoering van hun pedagogische opdracht. Dat doen we op verschillende manieren: door onze opleidingstrajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap (NIVOZ-opleidingen), legitimering, reflecties en onderzoek (NIVOZ-onderzoek & ontwikkeling), door Onderwijsavon en symposia (NIVOZ-podium) en door online publicaties (NIVOZ-platform hetkind).

Vanaf september 2022 is NIVOZ, onder de verantwoordelijkheid van de Erasmus Universiteit Rotterdam, gestart met een Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO) in Rotterdam. Daarnaast is er het vierjarige Whole Child/Teacher Development-programma, een samenwerking van NIVOZ met vier lerarenopleidingen en een aantal scholen. en een Programma Grootstedeljke Pedagogiek (PGP), waarin we samen optrekken met Hogeschool Rotterdam, Codarts, Thomas More Hogeschool.