Initiatieven Collectief biedt andere leer- en ontwikkelroutes voor schooluitvallers: ‘Dit is wat we nu zien en weten’

8 januari 2024

Ondanks alle inspanningen zijn er nog veel jongeren die vastlopen in het onderwijs en daardoor niet meer naar school gaan. Inmiddels zijn er in Nederland zo’n 120 initiatieven die andere routes tot leren en ontwikkelen bieden aan deze jongeren. Zij bieden plek aan jeugdigen wanneer het onderwijs niet kan bieden wat nodig is. Een groot aantal heeft zich verenigd in het 'Initiatieven Collectief' samen met Movisie en Gedragswerk. ‘Dit is wat we nu zien en weten.’

Deze maand publiceren we artikelen, in aanloop naar maandag 5 februari: Leren van thuiszitters, een dialoogavond in het Rotterdamse Dokhuis. Lees hier meer als je wilt deelnemen! Dit artikel is samengesteld uit eerdere publicaties op Movisie.

In Nederland zijn er naar schatting tussen de 15.000 en 20.000 jongeren die verstoken zijn van passend onderwijs en in de positie van ‘thuiszitters’ of ‘schooluitvaller’ terecht zijn gekomen. En dat aantal daalt al jaren niet. De initiatieven binnen het Initiatieven Collectief hebben aanpakken en oplossingen voorhanden die hierin verandering brengen. Zij bieden meer routes aan jongeren die zich niet goed kunnen ontwikkelen binnen de context die het reguliere onderwijs biedt. ‘Ouders vragen wel eens: hoelang mag mijn kind hier blijven? Totdat wij niet meer nodig zijn, er is geen eindtijd’, aldus Marije Hemmer van Praktijk De Regenboog, één van de initiatieven die deel uitmaakt van het Initiatieven collectief.

‘De essentie van de initiatieven van het Initiatieven Collectief is dat de initiatieven blijven bewegen en experimenteren’, vertelde Marjan Veenstra van Gedragswerk, één van de verbondgenoten van het collectief. ‘Door onze krachten te bundelen in het collectief verbreden, verdiepen en verspreiden we onze toegevoegde waarde en worden de initiatieven op grote schaal zichtbaar. De initiatieven maken ruimte voor ontwikkeling voor jongeren en kinderen, het Initiatieven Collectief beoogt ruimte te maken voor de initiatieven.’ 

Door onze krachten te bundelen in het collectief verbreden, verdiepen en verspreiden we onze toegevoegde waarde en worden de initiatieven op grote schaal zichtbaar.''

Vanuit het Initiatieven Collectief zijn er vijf vliegwielen gekozen die de vaarroute vormen voor de komende periode. De vliegwielen zijn: zichtbaarheid, zachte revolutie, strategie, bestaansrecht en positionering. Marjan Veenstra: ‘Dan gaat het om de vraag: hoe positioneren de initiatieven zich in onderwijs- en zorgland? Niet om de huidige instanties te bestrijden, maar om in verbinding te komen met instanties en gezamenlijk een totaalaanbod te bieden voor de hele jeugd.’ Sonja van Hout van ConnEQT, één van de initiatieven die deel uitmaakt van het Initiatieven Collectief: ‘Uiteindelijk willen we als initiatieven mainstream worden voor die jongeren voor wie school en zorg nu niet passend zijn. Om dat te bereiken gaan we voor deze jongeren op de barricade.’

Transitietheorie

Het Initiatieven Collectief is opgericht vanuit de gedachte dat de verschillende initiatieven als collectief elkaar kunnen versterken om de huidige praktijk te veranderen. Het theoretisch kader waar het collectief zich op baseert is de transitietheorie. Een constante binnen deze theorie is dat je invloed kan hebben op de richting waar de verandering naartoe beweegt. ‘Wij hebben een oplossing voor een probleem, waarvan de ander zich nog niet eens bewust is dat dit probleem bestaat en wat de oplossing kan zijn’, zegt Marjet van Houten van Movisie, één van de verbondgenoten. ‘Alle veranderingen starten op microniveau. Daarom zijn deze initiatieven zo belangrijk. Maar veel initiatieven halen het niet, ze gaan failliet. De initiatieven krijgen onvoldoende ruimte om binnen de huidige kaders een plek te vinden. Door een collectief te zijn, willen we duidelijk maken dat initiatieven daadwerkelijk een andere route bieden die bijdraagt aan de oplossing.’

In alle transitieaanpakken zit de small wins aanpak, legt Marjet van Houten uit. ‘Small wins zijn kleine diepgaande veranderingen met tastbare resultaten voor direct betrokkenen.’

De aanpak richt zich op drie grondslagen:

• Zaken worden pas helder door het gewoon te gaan doen,
• Focus op kansen en positieve ervaringen (appreciative inquiry)
• Werken in kleine stapjes, dan bereik je sneller je doel dan in grote masterplannen.’

Als je alle successen en aanpakken bij elkaar brengt, wil je verbreden, verdiepen en verspreiden. Hier dragen een aantal mechanismen aan bij, zoals de olievlekwerking. Van Houten: ‘Als iets werkt, breidt het zich uit. Een ander mechanisme is robuustheid: het is ondenkbaar dat het weer verdwijnt. Zo zie ik het ook voor me als het om deze initiatieven gaat. Dat ze niet meer een probleem oplossen, maar een logisch onderdeel zijn van de maatschappij.’

Marjet van Houten deelt nog een persoonlijke small win. De zoon van Marjet was in de overgang van de basisschool naar de middelbare school uitgevallen en was zes jaar thuiszitter. Mede dankzij Autisme Centrum In Contact (ACIC) en Feniks ontwikkelingsbegeleiding is hij weer op het goede spoor gekomen. In september startte hij weer met studeren. ‘Het leek alsof er een stopje uit mij werd getrokken, dit was zo’n opluchting’, vertelt Marjet. ‘Het is dus belangrijk om ook vanuit het perspectief van de ouders te kijken. De initiatieven dragen niet alleen het kind, maar hele gezinnen.’

Het is dus belangrijk om ook vanuit het perspectief van de ouders te kijken. De initiatieven dragen niet alleen het kind, maar hele gezinnen.''

De initiatieven zijn, net zoals deze jongeren, verschillend en divers, maar vinden hun overeenkomst in het bieden van een alternatieve context waar jongeren vanuit de ontwikkelingsgerichte benadering worden begeleid. De meeste jongeren hebben meerdere faalervaringen meegemaakt, niet passende ondersteuning gekregen, binnen onderwijs en zorg, wat ook als traumatisch ervaren is. Hierdoor is het volgen van regulier of speciaal onderwijs niet mogelijk is. Ze hebben verschillende plekken bezocht en veel soorten hulp ontvangen. De jongeren zijn uitgevallen bij onderwijs én bij zorg. Ze zijn vaak uitgeput, somber en moedeloos en hebben de link met een leven van regelmaat en perspectief verloren.

Ontwikkelingsgerichte benadering

Wat de initiatieven verbindt is het geloof dat iedere jongere recht heeft op ontwikkeling en dat hier meerdere routes voor nodig zijn. De ontwikkelingsgerichte benadering is de gemeenschappelijke deler die in alle initiatieven herkenbaar is. Deze benadering sluit aan bij de fases die de jongeren doormaken binnen een initiatief: landingsfase (herstellen), onderzoekende fase (verkennen) en oriëntatiefase (doorstromen).

Marjet van Houten: ‘We zijn op weg naar het realiseren van nieuwe routes voor leren en ontwikkelen voor kinderen en jongeren. En het duurzaam beschikbaar maken van de plekken die er al zijn. Dit document is daarbij een momentum: dit is wat we nu zien en weten. Het is echter een proces dat gaande is. Het Initiatieven Collectief neemt het op zich om de beweging die is ingezet gaande te houden. ‘

Lees meer over de ontwikkelingsgerichte benadering.

Filmpje

https://www.youtube.com/watch?v=EJbHtvJivdI