Het leiderschap van Daan Hogevonder: 'Ik mag dingen ook laten waar ze zijn'

3 juli 2023

Daan Hogevonder (1990) haalde zijn vwo-diploma op het Stella Maris College in Meerssen. Het schoolcabaret dat er al veertig jaar wordt georganiseerd, staat goed aangeschreven in de regio. Ook Daan stond er voor het eerst op het toneel. In zijn eindexamenjaar had hij, ondanks een gebrek aan zangervaring, de hoofdrol te pakken. Het was slechts één van de activiteiten waar Daan aan meedeed; er waren docenten die zich zorgen maakten of hij met al die activiteiten zijn diploma wel zou halen. Een opmerking van zijn biologieleraar is Daan bijgebleven: 'Mensen die veel doen, kunnen ook veel.' Een portret van Daan Hogevonder, teamleider vmbo op het Were Di in Valkenswaard.

Na het afronden van de lerarenopleiding werkte Daan acht jaar op het Sint Lucas in Eindhoven. Als wiskundedocent en later als mentor, leerjaarcoördinator, bovenbouwcoördinator, examensecretaris en een informele rol als teamleider. Hoewel hij het er naar zijn zin had, zocht Daan een nieuwe uitdaging: 'Ik kende de school en ging op routine draaien. Toen dacht ik: 'Nee, ik ben jong, ik wil wel blijven leren.' Op het Were Di vond hij zijn uitdaging in de rol van teamleider. Dat was even wennen: 'Je gaat opeens van een informele rol naar een formele rol als leidinggevende. Zo zien mensen je dan ook meteen. Jij bent de baas en jij moet beslissen. Maar ik ga dat niet in mijn eentje doen, onderwijs maak je samen. Anders gaan mensen volgen óf tegenstribbelen en daar gaan de kinderen iets van merken. Als je met elkaar de dialoog aangaat over hoe en waarom we bepaalde veranderingen door moeten gaan, past die verandering bij waar het team op dat moment staat. Dat kan in hele andere stappen zijn dan we in eerste instantie voor ogen hadden, maar dan neem je wel de mensen mee.'

Swipe-cultuur
Waar hij naartoe wil, heeft Daan scherp voor ogen: 'Een zelfregulerend team, waarin iedereen van elkaar weet wat die doet en elkaar kan opvangen op het moment dat er iemand uitvalt.' Naar de beste manier om daar te komen, is Daan al doende op zoek: 'Op het moment dat je veel samen doet, kan het zijn dat je maar door blijft kabbelen. Je kunt eindeloos blijven ontwikkelen, maar uiteindelijk werk je naar een resultaat toe. Af en toe zou ik iets meer paal en perk mogen stellen. Ik vind dat ergens wel lastig: ik kom van een creatieve school af, waar het juist heel erg in de gezamenlijkheid was en waar de pedagogiek voorop stond. Hier zit ik in een grote scholengemeenschap met 2500 leerlingen van vmbo basis tot gymnasium, drie gebouwen en 350 man personeel. Dan is er steeds een machine die door moet. En dan merk je dat er mensen zijn die gewend zijn om aangestuurd te worden, terwijl ik juist samen vooruit wil. Ik wil niet alleen een documentje sturen waarin staat hoe je het gaat doen. Ik wil dat we met elkaar in gesprek gaan om te kijken hoe we toch stappen kunnen maken in wat nodig is voor de kinderen.'

Je moet boeiend blijven, anders swipen ze je weg.

Stukje bij beetje krijgt Daan zijn team daarin mee: 'Een docent die zegt: "Mijn wil is wet en zó gaan we het doen", dat past niet meer bij de generatie leerlingen die we op dit moment in de school hebben en de generatie die gaat komen. Je moet boeiend blijven, anders swipen ze je weg. In het algemeen vinden leerlingen school niet leuk, dus het is aan ons als docenten de taak dat ze niet alleen komen halen wat ze ook uit een boek kunnen leren, maar dat ze ook in een andere omgeving komen waar sociale vaardigheden, sociaal contact en kijken naar elkaar als persoon ook belangrijk zijn.'

In het gesprek dat Daan met zijn team aangaat, brengt hij graag de nodige bronnen van buitenaf de school in: 'We hebben afgelopen jaar een aantal lezingen gehad, onder andere over waarom formatief toetsen beter werkt dan de huidige manier waarop we toetsen. We hadden Steven Pont, een pedagoog die ons vertelde welke invloed Corona op onze leerlingenpopulatie heeft gehad. Meer dan twee jaar thuis zitten achter een computer gaat het over de sociale ontwikkeling die stil is komen te staan. Juist in de fase van twaalf tot zestien, waar normaliter een belangrijk stuk van hun sociale vorming zit. Dat draagt er wel aan bij om een team te overtuigen. Ik vind het onze taak als docent om ergens ook in die sociale ruimte te faciliteren in plaats van dat we maar weer bladzijde 76 tot 82 van het boek gaan doorwerken voor deze les. Dat kun je in zoveel andere vormen gieten, waarbij dat sociale contact ook centraal kan staan.'

Ik werk heel erg op gevoel en op relatie, de rest komt wel.

Eerst de relatie
Het sociale contact, de relatie, is voor Daan dan ook waar het onderwijs om moet gaan: 'Ik werk heel erg op gevoel en op relatie, de rest komt wel. Dat had ik ook met mijn leerlingen: die wiskunde, dat komt wel. Laten we eerst zorgen dat we met elkaar door één deur kunnen. Voor mij is die grondhouding een succesformule om ervoor te zorgen dat de kinderen komen waar ze moeten komen. En dat vind ik überhaupt de kracht van onderwijs, dat je een band op kunt bouwen met die kinderen. Dat ze uiteindelijk met een goed gevoel van school afgaan en terugkijken op een leuke tijd. En dat doe ik niet in mijn eentje, daar heb je een heel team voor nodig.'

Ook binnen dat team is het sociale aspect essentieel voor Daan: 'Ik heb een ideaalbeeld van hoe je met leerlingen om zou moeten gaan. Maar dat betekent niet dat iedereen dat op die manier moet doen. De uitdaging zit voor mij in dat gesprek: Waar kom je vandaan? Waarom doe je de dingen zoals je het doet? En sluit dat nog aan? Welke leerlingenpopulatie hebben we op dit moment voor onze neus en wat heeft die leerling nodig? En hoe komen we daar bij elkaar? Wat vraagt dat van jou als docent? Soms is dat een knopje wat omgaat in een gesprek van een uur, en soms moet je er nog een keer bij de koffie op terugkomen. Het is een investering, maar ik denk wel een investering die de moeite waard is. We hebben één doel. Dat is namelijk die kinderen met een diploma van school af sturen en ze klaarmaken voor een plek in de maatschappij.'

Waar Daan zijn team vraagt te bewegen, maakt hij zelf ook de nodige ontwikkeling door: 'Ik ben gestart in de periode van de centrale examens. Er moesten werkverdelingen en takenbriefjes worden gemaakt en er was geen overdracht van mijn voorganger. Ik heb dus eigenlijk moeten bedenken hoe ik dacht dat het zou moeten. En dan merk je dat je het team niet goed genoeg kent en beslissingen maakt die niet per se handig zijn. En ik merkte dat zij een half jaar hebben moeten aftasten wie daar nou eigenlijk zit. Het waren allemaal nieuwe mensen voor me en stuk voor stuk flinke persoonlijkheden, en ik kom als piepkuiken met weinig ervaring binnen. Ik heb een half jaar rondgelopen met de gedachte: doe ik hier wel goed aan? Op mijn vorige werk ben ik met weemoed weggegaan omdat ik zulke fijne collega's had en nu kwam ik voor mijn gevoel voor een pittige klus te staan. Dat tobben heeft me veel gebracht. Ik zei tegen mezelf: ik ben een nieuwe uitdaging aangegaan en ik wist dat ik nieuwe dingen moest gaan leren; dit is waar ik voor gekozen heb; bijt maar even door.'

Ik heb een half jaar rondgelopen met de gedachte: doe ik hier wel goed aan?

Zien hoe de ander het doet
Intussen loopt Daan er met veel plezier rond: 'Ik merk dat collega's mij waarderen om wie ik ben en ook wel zien waar ik naartoe zou willen. Ik ben nu geland in het team. Mensen weten wat ze aan me hebben, dus ik heb zelf meer rust en ik ben afgelopen jaar gestart met een opleiding tot teamcoach. Daar leer je dat een team maximaal twaalf personen mag hebben; ik heb er 26. Dus niet alle theorieën die je leert, kan ik op mijn eigen team projecteren. Maar het geeft me wel rust: ik mag dingen ook  laten waar ze zijn. Ik pak dingen snel op als er iets gebeurt in het team, maar mede door die opleiding heb ik geleerd dat ik niet voor alles de oplosser hoef te zijn. Laat ze maar bij mij komen als ze het nodig vinden, in plaats van dat ik het überhaupt ga uitzoeken. Ik heb meer rust gevonden, dat is fijn.'

Dat Daan en zijn team volop in beweging zijn, begint voorzichtig zichtbaar te worden in de praktijk: 'Het aantal leerlingen dat er met hun docent niet uitkomt, wordt steeds minder. Omdat docent op een andere manier met leerlingen praten, ontstaat er een ander wederzijds begrip. Leerlingen komen hier niet meer boos binnen omdat ze eruit zijn gezet. Leren van elkaar is daarin heel belangrijk. Zien hoe een ander het doet. En het moet ook bij je passen. De een heeft een directieve stijl van lesgeven en de ander zit meer op de relatie. Ergens mag het ook wel een balans zijn, het hoeft niet allemaal het een of het ander te zijn. Dat heb je in de maatschappij ook niet.'

Samen bouwen
Na de hoofdrol in de voorstelling in zijn eindexamenjaar, nam Daan zangles. Hij was in verschillende producties te zien: van musicals en rockopera's tot een concertversie van Jesus Christ Superstar. Zoals hij zich in deze projecten stortte om zich al doende verder te ontwikkelen, vliegt hij ook zijn uitdaging op Were Di aan: 'Samen, gedurende de repetities, bouwen aan een voorstelling, aan een eindresultaat. Sommige dingen leer je het beste in nieuwe situaties. Dat heeft mij als docent bijvoorbeeld gebracht dat ik heb leren spelen met mimiek en stem. Je kunt boos zijn of je kunt het een beetje spelen en uiteindelijk toch hetzelfde resultaat voor elkaar krijgen. Dat laatste is meer mijn ding geworden. Ik heb geleerd om dingen makkelijker van me af te laten glijden: je zult mij nooit gefrustreerd een klas uit zien lopen.'

Daans creatieve ontwikkeling heeft hem daarin gesterkt: 'Er staat geen Meneer Hogevonder voor de klas. Je krijgt gewoon Daan voor je neus, die toevallig ook wiskunde geeft. En dat is denk ik wel versterkend in de relatie met de leerlingen. Dit is wat je krijgt en ja, daar hoort ook een strenge kant bij, en zorgen dat er duidelijkheid is in de klas over afspraken en regels, maar je krijgt mij en daar moet je het mee doen.'