Ethische vorming in het onderwijs met het oog op een leefbare aarde

25 november 2020

In dit essay staat de vraag centraal naar hoe het komt dat we in het onderwijs, en breder in de maatschappij, het bewust zijn van de ethiek als grond van ons bestaan zijn kwijtgeraakt. Met als droevig resultaat dat ons leven op de planeet aarde is ontspoord. Docent en filosoof Frederike de Jong stelt voor om de leefbaarheid van de aarde in onze oriëntatie op de eerste plaats te zetten, vooral in het onderwijs. Het beoogde doel daarvan is om de nieuwe generatie te doen opgroeien in het besef dat we met elkaar verantwoordelijk zijn voor het kwetsbare leven op onze planeet.

Naast een analyse van onderwerpen als Bildung en de fundamentele vraag waarop onderwijs is gericht, worden concrete adviezen gegeven met betrekking tot het toetsen van ethisch relevant onderwijs en de methode van gespreksvoering.  Het voorstel wordt gedaan ons ‘een leefbare aarde’ als ethische horizon voor ogen te stellen, ook en in het bijzonder in het onderwijs. Het essay eindigt met tien aanbevelingen voor het onderwijs. In het kort:

1. Zet in op de ethische vorming van jongeren en studenten.

2. Integreer ‘waardebewust onderwijs’ in alle vakken.

3. Verplicht scholen en opleidingen van overheidswege, voor de ethische vorming van leerlingen en studenten relevante kennis, vaardigheden, houding en gedrag aan hun leerlingen en studenten mee te geven. Laat de wijze waarop ze dat doen aan henzelf over.

4. Leer leerlingen en studenten zich te verhouden tot ‘een ethische horizon’, meer bepaald een volwassen perspectief.

5. Richt het onderwijssysteem zo in dat leerlingen vrij zijn hun eigen route door het onderwijs te kiezen – uitgaande van een aantal basale voorwaarden om verder te mogen stromen – aansluitend bij hun mogelijkheden en ambities.

6. Streef als docent en als overheid de houding van ‘openheid’ na en laat dogmatisme achterwege.

7. Wees duidelijk over de ethische horizon die ons met het onderwijs voor ogen staat. Het voorstel is om voor het onderwijs ‘een leefbare aarde’ als ethische horizon voor ogen te stellen.

8. Neem socratische gespreksvoering op als verplicht onderdeel van het curriculum, en moedig docenten aan zich in deze vaardigheid te bekwamen.

9. Laat de expertise van het aanleren van de houding van ‘openheid’ vooral over aan mensen die deze kwaliteit beheersen of zich beroepsmatig hebben eigen gemaakt.

10. Bekwaam leerlingen en studenten en mensen werkzaam in de beroepspraktijk in ethische gespreksvoering©

Download
Download hier het hele essay in pdf-vorm.

Het essay is geschreven voor de Buitenkamer. Dat is een denktank die zich bezighoudt met ethisch en integer handelen. https://buitenkamer.org/onderzoeksagenda/onderwijs