Casimir in Gouda: een zelfbewuste school, zoals het bijna honderd jaar terug misschien ook al was

25 juni 2019

Zijn naam was even eerder al gevallen. ‘Jelle is mijn mede-directeur,’ zegt Wouter Groot, schoolleider en bestuurder van de Casimirschool. ‘Hij is hoofd van het veegteam en met Jelle heb ik regelmatig overleg.’

Ik zit deze donderdagochtend met NIVOZ-collega Rikie van Blijswijk in de directiekamer van een daltonschool in de Goudse binnenstad. En om precies half elf staat er een mannetje uit groep 5 in de opening van de deur. Hij wil de sleutel van de bezemkast om met mijn vrienden uit groep 4 het schoolplein schoon te vegen. ‘Er is veel bloesem gevallen, dus we moeten aan de bak.’

Jelle blijkt zelf met het idee van de klus naar voren te zijn gekomen en toont met zijn ‘onderhoudsploeg’ aan wat er gebeurt en kan ontstaan binnen de muren van een school. Zelfbewust, vrijheid in verbondenheid en gedeelde verantwoordelijkheid zijn drie begrippen die deze ochtend bij ons schoolbezoek aan deze daltonschool veelvuldig over tafel gaan. ‘In het gedrag van kinderen – los van elkaar en samen – is het misschien niet meetbaar, maar wel zichtbaar en merkbaar,' zo geeft schoolleider Groot aan. Het voorbeeld van Jelle is er een van eindeloos veel, zo wordt ons duidelijk.

Groot, al vanaf 2006 leidinggevende op deze traditionele vernieuwingsschool, geniet van de kinderen. Net als zijn collega Ineke Vermeulen – intern begeleider en onderwijsspecialist die nog langer aan de Casimirschool is verbonden, maar zich nog steeds trots voelt als ze bijvoorbeeld de leerlingen in groep 8 debatten met elkaar ziet voeren. ‘Dat is werken in een strak format, maar als je dan ziet hoe ze daarmee uit de voeten kunnen, hoe ze zich open en eerlijk uiten, het bewustzijn daarvoor hebben ontwikkeld en de veiligheid daarvoor aan elkaar bieden.’

Dalton-onderwijs naar zelfbewustzijn zonder vrees. Kinderen met lef. Dat is hoe ze het (De Zelfbewuste school) in de schoolgids en op de website, verwoorden. ‘Zonder brutaal te zijn of te worden natuurlijk', zo nuanceert Vermeulen. En dat ervaren we ook als we met kinderen in gesprek gaan. Sam en Frederique, twee leerlingen uit groep 5, leiden ons door het twee verdiepingen tellende historische gebouw aan de Groeneweg. Sam neemt het voortouw, maar hij laat zich door de wat ingetogen lijkende Frederique – als zij zich laat horen en gelden – even gemakkelijk bij de hand nemen. De eigenheid van eenieder leidt op de Casimirschool tot een betekenisvolle samenwerking. ‘Erkende ongelijkheid,’ zo noemt de directeur het. ‘We kunnen daardoor zijn wie we zijn.’

Het gebouw – verrezen in 1905 – werd in 1923 een school en is allesbehalve een klassieke dalton-omgeving, zo weet ook Vermeulen. Dat wil zeggen, we lopen door smalle gangen met aan weerszijden volle klaslokalen. En dus is er weinig tussenruimte voor speciale begeleiding. ‘Maar daar word je creatief van.’ We zien houten zitjes (in een halve maan) tegen de wand en van de ruimte in de hal. En van een plots leeggelopen klaslokaal vanwege een gymles wordt optimaal gebruik gemaakt. ‘Ja, om hier goed te kunnen werken moet je flexibel en proactief zijn.’

De Casimirschool - in 1957 uiteindelijk vernoemd naar Rommert Casimir, een Nederlandse pedagoog en onderwijsvernieuwer - valt onder een zelfstandige schoolvereniging. Maar wel als enige school. Wouter Groot wijst op een oprichtingsakte aan de muur van zijn kamer, in 1923 ondertekent en bij het 90-jarig bestaan opgeduikeld. Daar las hij zaken in terug waarvan zijn mond enigszins openviel en niet misstaan in 2019.

Groot leest wat zinnen uit de verklaring (zie afbeelding) voor: ‘Een school, waarin m’n kind geen nummer is, maar ’n mensch in wording is, die recht heeft op ’n behandeling overeenkomstig zijn aard en karakter. Een School, waarin ’n nauw contact bestaat tusschen onderwijzer en leerling en het aantal kinderen in de klas niet te groot wordt.’

Een eigenzinnige tekst, zoveel is snel duidelijk. Opgesteld door oprichters – ouders uit de binnenstad van Gouda - die wisten wat ze wilden en daarvoor – zo vertelt Groot - tot aan de Hoge Raad hebben geprocedeerd om deze Schoolvereeniging voor Bijzonder Neutraal Onderwijs tot stand te brengen. ‘Het is duidelijk. Door een grote mate van zelfbewustzijn is deze school er met vereende krachten gekomen. Dan is het opmerkelijk dat je een eeuw later deze kernwaarde nog altijd met elkaar draagt', zegt de huidige directeur.

En dat wordt gewaardeerd. De Casimirschool ontving de laatste jaren een aantal keer van de inspectie het kwaliteitspredicaat Excellente school. En kwaliteitsverbetering en professionalisering staan nog steeds centraal. Met enige trots vertelt Vermeulen over de samenwerking met het lectoraat Vernieuwingsonderwijs van Saxion Deventer. Met negen andere scholen en de Open Universiteit is iSelf ontwikkeld, een instrument waarmee gericht gewerkt kan worden aan zelfsturende leerprocessen bij leerlingen. Groot: ‘De hoe-vraag leeft bij docenten het meest. Die wil een mens beantwoord hebben. Concreet, samen iets maken waar je iets aan hebt.’

Nu ligt er een hands-on boek voor de leerkracht en is er een website vol met materialen, voorbeelden van expliciete instructie en mogelijkheden tot het volgen van een iSelf-training door onderzoekers van het lectoraat. ‘We hebben er met elkaar vier jaar aan gewerkt,’ vertelt Vermeulen, ‘maar deze kennis is niet alleen voor onszelf gemaakt. Delen doen we graag, dat blijft op alle lagen belangrijk.’

Het past in de lijn van hoe de school ook zelf is georganiseerd en docenten functioneren. ‘We hebben een leiderschapsteam van acht  mensen en er zijn leerteams waarin docenten hun vragen en praktijk bespreken.’ Daardoor is de rol van intern begeleider de afgelopen jaren behoorlijk veranderd,’ zo laat Ineke Vermeulen weten. ‘Ik ben niet altijd meer nodig als er vragen en problemen zijn. Docenten en leerlingen lossen zelf veel samen op.’

Ook Groot oogt ontspannen en beziet een grote speelruimte, vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid en grote mate van zelfstandigheid. Net als Vermeulen, die tevens verbonden is aan het lectoraat Vernieuwingsonderwijs op Thomas More Hogeschool in Rotterdam, laat ook de directeur zich op tal van andere plekken zien en gelden. ‘Het is belangrijk dat je als mens de beweging naar buiten blijft maken, dat weten we eigenlijk allemaal wel. In deze school zie je dat veel docenten ook andere dingen doen. En daarover delen, elkaar inspireren en meenemen. Zonder dat iets moet.’

De Casimirschool is een van de 368 dalton-basisscholen in Nederland, geïnspireerd op het werk van Helen Parkhurst - en deze in Gouda is groeiende. Ze telt anno 2019 vierhonderd leerlingen in 17 groepen. Dat past allemaal niet meer. Groep 6 t/m 8 verhuisde een klein jaar geleden naar de Herpstraat. Een wandelingetje van 10 minuten over de singels en de Goudse kaasmarkt brengt ons – later op de dag - op de tweede locatie. Vier jongens uit groep 8 zitten bij de receptie. ‘Wij zijn het pr-team voor de musical.’ Ze voeren overleg over sponsors en mogelijke reclameacties. En ze beantwoorden al onze vragen, en wij vervolgens die van hen: ‘Want wie zijn jullie eigenlijk?’

In de rondleiding met  Jet en Finn uit groep 7 lopen we klassen in en zien we dat leerlingen aan het werk zijn. Ontspannen, vaak geconcentreerd, maar vooral taakgericht. Het is duidelijk dat de thema’s, de wekelijkse roosters en dagelijkse planningen – ‘dat doen we zelf op papier, maar dat kunnen we hier allemaal’ - deze kinderen houvast bieden. Jet is hier degene die honderduit vertelt, over het maatjesproject, waarbij ze gekoppeld zijn aan een kind in groep 1 of 2; over de Casikids (de leerlingenraad) en de vissen die er daardoor in elke klas zijn gekomen en over de overblijftijd- en ruimte waarin er vandaag tosti’s gebakken kunnen worden.

En dan is het lunchtijd. ‘En Finn kan ontzettend goed tosti’s maken,’ zo roept een jongen, als hij het gesprek opvangt. Het meisje glundert.

Dit is een verslag van Rob van der Poel en Rikie van Blijswijk n.a.v. hun schoolbezoek op 6 juni 2019. 

 

Groeneweg 27, Gouda
Herpstraat 1, Gouda
Tel: 0182 - 519706

[email protected]
www.casimirschool.nl

Lectoraat Vernieuwingsonderwijs Saxion/Thomas More

Het lectoraat Vernieuwingsonderwijs is ontstaan naar aanleiding van de maatschappelijke discussie over de effectiviteit van traditioneel vernieuwend onderwijs. Er was behoefte aan een praktijkrelevante wetenschappelijke beschouwing en een aanscherping van de onderwijsvisie. Ons streven is door middel van onderzoek de kwaliteit van het vernieuwingsonderwijs en de professionalisering van docenten te vergroten.

Het lectoraat vertaalt onderzoeksresultaten naar concrete oplossingen voor de beroepspraktijk. Onze intensieve samenwerking met de Nederlandse Dalton Vereniging en de daltonscholen is uitgebreid naar vernieuwingsscholen die aangesloten zijn bij de Nederlandse Jenaplan Verenging, de Freinet-beweging en de Vereniging Bijzondere Scholen.

• Saxion
• Thomas More