AI in het mbo: de mens blijft centraal

2 oktober 2025

Het middelbaar beroepsonderwijs staat op een kruispunt. Terwijl AI zijn intrede doet in alle lagen van de samenleving, worstelen mbo-instellingen met de vraag hoe ze deze technologie kunnen inzetten zonder de menselijke kern van het onderwijs te verliezen. Nadia Remmerswaal, programmamanager AI bij ROC Mondriaan in Den Haag, navigeert dagelijks door deze complexe uitdagingen. Jan Jaap Hubeek sprak met haar in deze podcast.

Remmerswaal brengt een bijzondere achtergrond mee: van bouwkundige ingenieur naar AI-programmamanager in het onderwijs. Die overgang was geen toeval. ‘Ik merkte eigenlijk met de komst van ChatGPT een aantal jaar geleden dat dat een enorme impact had op eigenlijk op mijn lesveld, op mijn student,’ vertelt ze over haar ervaringen als docent aan de TU Delft. Die impact deed haar beseffen dat er een fundamentele verandering gaande was.

De parallel met de bouwwereld is volgens Remmerswaal treffend: ‘Als architect vorm je de wereld. moet je ook een visie vormen op hoe jij de wereld wil vormgeven.’ Diezelfde ontwerpgedachte past ze nu toe op de integratie van AI in het onderwijs. Het gaat niet om technologie omwille van de technologie, maar om bewuste keuzes over hoe we onderwijs willen vormgeven.

mbo: Een unieke positie in het onderwijslandschap
Het mbo heeft volgens Remmerswaal een bijzondere positie in de AI-discussie. Waar universiteiten en hbo's vooral bezig zijn met tekstproductie – essays, scripties, onderzoek – draait het mbo om praktische vaardigheden en handelingsgerichtheid.

‘Ik denk dat AI een rol kan spelen om docenten vrij te spelen, om veel meer die praktische kant te kunnen belichten. Dus dat heel veel administratieve last wordt weggenomen, zodat je meer bezig kan zijn met mensgericht onderwijs.’

Deze focus op het praktische aspect biedt het MBO kansen. ‘Als je kijkt naar wat AI niet kan, dan is het vaak de menselijke verbinding. Juist dat maakt die fysieke context,’ legt Remmerswaal uit. Juist die aspecten waar AI tekortschiet: het maken, beleven, verbinden, vormen de kern van mbo-onderwijs.

Docenten ondersteunen, niet vervangen
De kern van Remmerswaals aanpak ligt in het ondersteunen van docenten, niet het vervangen ervan. Waar lopen docenten tegenaan? ‘Waar lopen onze docenten nu op leeg? Wat kost heel veel energie, tijd en moeite? Dat is toch vaak die administratieve slag.’

Het team van ROC Mondriaan ontwikkelt daarom pilots die specifiek gericht zijn op deze knelpunten. Denk aan het automatisch samenvatten van studentgesprekken of het stroomlijnen van rapportages. Maar hier doemt meteen een essentieel ethisch vraagstuk op.

Ethiek in de praktijk
Een concreet voorbeeld illustreert de complexiteit: het opnemen en transcriberen van student-leraargesprekken leek in eerste instantie een logische stap. Maar Remmerswaal en haar team liepen tegen fundamentele bezwaren aan: ‘Op het moment dat jij een gesprek opneemt dan wordt het in een systeem gegooid, dan wordt dat geregistreerd. Heel vaak bij slb-gesprekken komen er ook dingen ter sprake die wellicht niet opgenomen mogen worden.’

‘De techniek kan, maar moreel en ethisch is dan het vraagstuk, moet je dat willen? Kan je het uitvoeren? En hoe regel je dan volgens de systemen in?’

De oplossing werd gevonden in een alternatieve benadering: docenten spreken na het gesprek hun aantekeningen in, waarvan vervolgens een samenvatting wordt gemaakt. Zo blijft de menselijke controle behouden en wordt de privacy van studenten gewaarborgd.

Studenten aan het stuur
Opvallend in Remmerswaal's verhaal is haar ervaring met studenten zelf. Tijdens haar bezoeken aan de 24 scholen van ROC Mondriaan sprak ze uitgebreid met leerlingen over AI. ‘Ik merkte dat die student uitermate goed begrijpt wat het kan, maar tegelijkertijd merk ik dat ze zich niet vaak bewust zijn van de risico's.’

Een ontmoeting met een dyslectische studente bleef bijzonder hangen:

‘Ze zei: 'nou ik ben heel dyslectisch en ik gebruik het graag en ik gebruik het elke dag', en ze zei: 'maar ja, als ik het dan door AI gooi, daar leer ik dan niks van! Dus ik schrijf het heel graag zelf op, óók omdat ik mijn creativiteit kwijt wil'.’

Dit toont de nuance aan: studenten kunnen zelf heel bewust omgaan met AI als hulpmiddel, zonder dat het hun leerproces overneemt.

Plagiaat: Het failliet van een systeem
ROC Mondriaan heeft een radicale keuze gemaakt: geen plagiaatdetectie meer. ‘We hebben bij ROC Mondriaan ook gezegd: plagiaatcheckers kunnen niet, mogen niet, worden ook steeds slechter omdat AI steeds beter wordt,’ aldus Remmerswaal.

De reden is fundamenteel: plagiaatdetectie treft vaak onterecht studenten met een migratieachtergrond, dyslectische problemen of autisme. In plaats van te controleren op eindproducten, verschuift de focus naar het proces.

‘Op het moment dat jouw werkstuk makkelijk door AI gemaakt kan worden en jij als docent dat niet door hebt, dan kan het zijn dat je die student in het proces bijvoorbeeld niet voldoende begeleid hebt.’

De menselijke factor centraal
Voor Remmerswaal is de kern van onderwijs onvervangbaar: ‘Ik denk dat het coachende en het verbindende in het mbo-onderwijs heel erg belangrijker is.’ AI moet daaraan dienstbaar zijn, niet andersom.

De uitdaging ligt in het behouden van die menselijke verbinding terwijl AI administratieve lasten wegneemt. ‘Het mag natuurlijk niet zo zijn dat student wordt ondergesneeuwd omdat het de docent vergemakkelijkt,’ waarschuwt ze.

Duurzaamheid als bewustwording
Een bijzonder aspect van ROC Mondriaans aanpak is het gesprek over duurzaamheid. Remmerswaal, met haar achtergrond in duurzame bouwtechnieken, worstelde met de energievraag van AI. Studenten confronteerden haar hierover, wat leidde tot een duurzaamheidsprogramma waarbij bomen worden geplant om het energieverbruik te compenseren.

‘Ik vind dat een druppel op de gloeiende plaat als ik heel eerlijk ben, maar het is een begin om iedereen ervan bewust te maken dat het energie verbruikt,’ reflecteert ze eerlijk.

Kijk verder dan de hype
Remmerswaals boodschap is helder: AI is noch redding noch ondergang. Het is een tool die bewust en verantwoord ingezet moet worden. Voor het mbo betekent dit vooral: de praktische mens centraal houden, docenten ondersteunen in hun kernvaardigheden, en kritisch blijven over wanneer technologie wel en niet zinvol is.

‘Het risico is dat wij het het zover laten komen dat BigTech in je klaslokaal komt met zijn klauwen en studenten tot een nummertje maakt.’

Haar verhaal toont dat verantwoorde AI-implementatie mogelijk is, mits je de juiste vragen blijft stellen: dient het de student, ondersteunt het de docent, en behoudt het de menselijke kern van leren? Voor het mbo, met zijn focus op praktijk en verbinding, kunnen dit leidende principes zijn in een tijd van snelle technologische verandering.