‘Welke culturele schatten neemt een leerling mee?’

6 november 2023

Sabrina Alhanachi (34) deed onderzoek naar cultureel responsief lesgeven en promoveerde in februari aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Een gesprek over haar eigen proces, de bekendheid van het concept en het raakvlak van didactiek en pedagogiek.

Wat is cultureel responsief lesgeven?
‘Cultureel responsief lesgeven is een benadering waarbij je put uit de culturele schatten die je leerlingen meenemen. Je houdt er rekening mee dat leerlingen met verschillende ervaringen, voorkennis, perspectieven, normen en waarden in het leven staan en naar school komen. In je lesinhoud, lesinstructie, communicatie en contact met je leerlingen houd je hier rekening mee. Dit heeft onder andere een positieve invloed op de betrokkenheid en de leerprestaties van de leerlingen.’

Kun je iets vertellen over het proces en de resultaten van je promotieonderzoek?
‘Cultureel responsief lesgeven was, toen ik begon, eigenlijk nog relatief onbekend. Anders dan wat ik verwachtte, ontmoette ik veelal weerstand en kreeg ik veel vragen over de relevantie. Nu staan mensen er meer voor open.’

‘Ik heb onderzoek gedaan op middelbare scholen. De houding en kennis van docenten verbeterde zichtbaar, maar het bleek lastig om ook de stap te maken om de lessen daadwerkelijk aan te passen. Het is ook niet iets dat je kunt voorschotelen, docenten moeten dit zelf doen. Uit mijn onderzoek blijkt dat als docenten interesse tonen in de individuele thuiscultuur van leerlingen, dus niet alleen in bijvoorbeeld de Marokkaanse of Turkse cultuur in het algemeen, dit ervoor zorgt dat de relatie verbetert. Dan gaat het dus om interesse tonen in wat leerlingen van huis uit meenemen en vragen wat leerlingen in zouden willen brengen in de klas.’

En is er daarbij een verschil tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond?
‘Nee, dit geldt voor beide groepen. Dat blijkt uit mijn onderzoek, maar ook uit eerder onderzoek. Om een positieve band te ontwikkelen moeten leerlingen, ongeacht hun achtergrond, ervaren dat hun docent geïnteresseerd is in hun unieke thuiscultuur. Het is overigens ook niet altijd zo dat docenten met een migratieachtergrond het beter kunnen dan docenten zonder deze achtergrond. Ze hebben wellicht een voorsprong omdat ze zich al wat competenter voelen.’

Je hebt in je onderzoek gewerkt met professionele leergemeenschappen, hoe gaat dat in z’n werk?
‘Binnen de scholen waren er groepjes van ongeveer acht docenten die samen aan de slag gingen met de uitdagingen binnen hun lessen. We maakten bewust multidisciplinaire groepen, zodat onderlinge verschillen al per definitie bestonden. Ze wisselden ervaringen uit en reflecteerden op wat ze tegenkwamen in hun lespraktijk. In mijn onderzoek lag de focus vooral op didactiek, dus ik vroeg ze om de lesinhoud aan te passen of een nieuwe les te ontwerpen. In de eerste drie bijeenkomsten werkten we vooral aan bewustzijn en visie op diversiteit, de volgende drie bijeenkomsten waren praktischer van aard: wat gaan we aanpassen, hoe doen we dat? Regelmatig en voldoende bij elkaar komen, bleek een belangrijke voorwaarde om verder te komen en ook daadwerkelijk tot het aanpassen van lessen te komen.’

Meer lezen?
Lees het vervolg van dit artikel in deze pdf.

Dit artikel is eerder verschenen De Pedagoog #3-2023, kwartaalblad van de NVO Nederlandse vereniging van pedagogen en onderwijskundigen.