Scholen in transitie, ofwel op weg naar ander onderwijs: over voorwaarden, de bedoeling en het gesprek met elkaar

31 oktober 2019

In de afgelopen jaren heeft Ton van Rijn veel schoolleiders ontmoet met een sterke wens om het onderwijs te veranderen. De meesten gunnen de kinderen een andere lespraktijk en leeromgeving. Ze proberen vanuit bestaande situaties doelbewust iets ‘nieuws’ te doen. De een doet dat voorzichtig, door bijvoorbeeld meer ruimte aan spel te geven. De ander pakt het fundamenteler aan en vertrekt vanuit nieuwe (pedagogische) oriëntaties, vanuit een helder mensbeeld of vanuit de bedoeling van onderwijs. Dit is een blog van Ton, met aan het einde de uitnodiging om deel te nemen aan de NIVOZ-coalitie van vernieuwers.

Ik word altijd geraakt door het enthousiasme en de grote bereidheid van onderwijsmensen bij een innovatie of vernieuwing, door de hoeveelheid kennis die er beschikbaar komt en door de motivatie van schoolleiders om zichzelf te verbinden aan het resultaat. Het zijn allemaal elementen die er toe doen.

Maar vanuit persoonlijke ervaringen - als directeur van Wittering.nl - heb ik geleerd dat dit niet alles is. Ooit zei iemand toen tegen me, toen we net met de school in Rosmalen waren gestart en we nog veel moesten leren: ‘Nou Ton, trek er maar tien jaren voor uit!’ En dat is achteraf ook mijn ervaring. Zelf had ik de steun van het bestuur, een voorwaarde die vanzelfsprekend lijkt, maar dat in de praktijk soms niet (meer) is. Het voorgenomen beleid en de vastgestelde koers kunnen bij de wisseling van een bovenschoolse directie gemakkelijk wijzigen. En dat doet enorm veel afbreuk aan het enthousiasme dat vaak eerder door schoolleiders in hun teams is opgeroepen.

Daarnaast zijn er nog andere voorwaarden waarvan er ik een wil uitlichten. Als je als schoolbestuur ‘innovatie’ omarmt en je jouw scholen de ruimte wilt geven om dat uit te werken, laat dat dan niet zomaar over aan een of enkele directeuren. Het is niet een kwestie van een andere organisatie ‘neerzetten’ of een nieuw concept omarmen. Wat nodig is, is een diep doorleefde visie en een daaruit voorkomende missie binnen een hele groep scholen. Je ziet dat vaak terug in goede bovenschoolse beleidsstukken. En daarna komt de vertaling naar de werkvloer, misschien wel de grootste uitdaging.

Ik zeg: scholen hebben elkaar in hun ontwikkeling nodig. Niet voor niets is er vaak een directeurenberaad en/of zijn er bestuurs-aanstellingen om op dat vlak in contact te zijn en te blijven. Er is een groep mensen nodig die zich verantwoordelijkheid voelt voor elkaar, voor alle scholen binnen het bestuur. Daarmee wordt de kans op innovatie en vernieuwing, vaak beginnend bij enkele mensen, op enkele scholen, met elkaar mogelijk. Door goede en diepgaande gesprekken ontstaat er consent over de aanpak, over de voortgang.

Wouter Hart heeft het in Verdraaide organisaties  over de bedoeling van onderwijs. Waartoe is er onderwijs? Is de bedoeling eigenlijk duidelijk? Waarom willen we dit allemaal? Daarover in gesprek zijn en blijven, leidt tot een gezamenlijke visie, een gedragen inhoud en is een voorwaarde om samen op pad te gaan.

De meeste scholen die leren en ontwikkelen (en dus slagen) hebben een heldere bedoeling, vertaald in visie en missiestukken: Elk kind doet er toe. Elk kind heeft talent. Elk kind ontwikkelt. De scholen opereren vanuit een sterk pedagogische basis en een flexibel  curriculum. De autonomie van leraren staat hoog in het vaandel en er heerst een klimaat op basis van doorleefde normen en waarden. Opvoeden is op die scholen een kerntaak! Kinderen en studenten worden niet langs dezelfde meetlat gelegd. Wel worden ze individueel goed gevolgd, heerst er een sfeer met (hoge) verwachtingen en waarin hard wordt gewerkt.

Ik denk dat scholen elkaar bij hun ontwikkeling en innovaties enorm kunnen helpen, inspireren en bekrachtigen. Ik denk dat kinderen veel meer kunnen dan ze nu mogen laten zien. En ik denk dat de huidige structuren soms leidend zijn, daar waar ze eigenlijk dienend zouden moeten zijn. Dienstbaar aan een goede ontwikkeling van ieder kind. Dit mogelijk maken is wat mij betreft de pedagogische opdracht van schoolleiders en beleidmakers.

Er zijn schooldirecteuren die in de praktijk van vernieuwing en innovatie tegen onvermoede hindernissen aanlopen om hun pedagogische idealen mogelijk te maken. Hoe gaan we elkaar vanuit die verschillende praktijksituaties helpen, inspireren en bekrachtigen?

Bij NIVOZ starten we een Coalitie voor innovatieve schoolleiders en beleidsbepalers. Hierin kom je in gesprek met andere onderwijsbestuurders en/of directeuren over de praktijk en de vragen die er leven rondom jouw verandertraject. Daarnaast biedt NIVOZ een ‘incompany Coalitie’ aan voor besturen met meerdere scholen en een duidelijke innovatiewens.

Ton van Rijn houdt zich bezig met de vertaling van de (NIVOZ) pedagogiek naar de praktijk. Hij is voormalig schoolleider van Wittering.nl en begeleidt scholen en schoolteams bij fundamentele veranderingen. Daarnaast maakt hij deel uit van het NIVOZ-sprekersbureau en is hij dus te boeken voor een inspirerende lezing, studiemiddag of workshop.

Coalitie voor innovatieve schoolleiders en beleidsbepalers

Er zijn schooldirecteuren die in de praktijk van vernieuwing en innovatie tegen onvermoede hindernissen aanlopen om hun pedagogische idealen mogelijk te maken. Welke uitdagingen zijn er of kun je verwachten om jezelf zo goed als mogelijk daarop voor te bereiden? In deze coalitie gaan we met elkaar naar die verschillende praktijksituaties kijken, ontdekken we hoe we elkaar daarin ondersteunen, inspireren en bekrachtigen?

Bestemd voor bepalende leraren, directeuren, kaderleden.

De bedoeling is om te delen met elkaar, op je eigen punten te reflecteren en te verkennen wat ernodig is om zo dicht mogelijk bij je  pedagogische opdracht te blijven en tot je ‘gedroomde’ school te komen.

Opzet: Een zestal woensdagmiddagen .

Begeleiding: Rikie van Blijswijk en Ton van Rijn.

Mogelijke vragen:

• Hoe zorg je dat alles binnen de school congruent wordt met de door jullie uitgedragen bedoeling van onderwijs? Hoe wordt het werkelijkheid?
• Welke persoons- en coachkenmerken komen in beeld als jij degene bent die echte pedagogische vernieuwing mogelijk maakt?
• Waar stopt het systeem en zijn menselijke kenmerken in beeld om de pedagogische opdracht binnen het systeem met elkaar te leven?

Lees hier verder.

Interesse: meld je alvast aan bij Ton van Rijn, [email protected] Dan neemt hij contact met je op.