Over denken en doen: 'De school moet de leerling intact laten'

1 augustus 2014

Een belangrijk deel van de spanning tussen leraren en leerlingen komt voort uit de dwang van het leerstofjaarklassensysteem, dat voor een deel van de leerlingen ontwikkeling probeert te forceren. Beter is het om aan te sluiten bij de kenmerken van ontwikkeling van kinderen en bij de primaire doelstellingen van opvoeding en onderwijs. Dit betoogde Luc Stevens in een eerdere publicatie 'Over denken en doen'. Machiel Karels van www.wij-leren.nl bewerkte zijn werk in een artikelenserie. 'De school moet de leerling intact laten.'

Het dient de oriëntatie van de lezer als we starten met de conclusie. Deze luidt: de school die erin slaagt de paradoxen in ons onderwijs op te heffen, is een school met een goed pedagogisch basisklimaat. We gebruiken bewust de term basisklimaat. Onze beschrijving laat een nadere invulling vanuit de missie van de school toe, sterker, nodigt daartoe uit.

Drie componenten

De definitie van het pedagogisch basisklimaat dat wij hier voorstellen, doet uitspraken over drie componenten:

- kenmerken van ontwikkeling
- primaire doelstellingen van opvoeding en onderwijs
- de weg waarlangs de school deze doelstellingen bereikt

Kenmerken van ontwikkeling

Uitgangspunt voor het denken over een basisklimaat in de school zijn de kenmerken van ontwikkeling, zoals we deze reeds hebben leren kennen in een eerder artikel.

In de eerste plaats: het pro-actieve karakter van ontwikkeling, dat het kind in beginsel in staat stelt om in interactie met zijn (sociale) omgeving dat te doen wat nodig is voor ontwikkeling. In dit verband wordt ook wel gesproken over ontwikkelingstaken van kinderen.  Hoewel het begrip ontwikkelingstaak omstreden is (wat moeten we wel en niet als een ontwikkelingstaak opvatten), verduidelijkt het in zijn betekenis dat een kind niet alleen een eigen actief aandeel heeft in zijn ontwikkeling (het is pro-actief), maar dat het ook de gelegenheid krijgt om zich te ontwikkelen. Het kan zijn taak anders niet waarmaken. Het is het kind dat zich ontwikkelt, wij doen het niet voor hem en kunnen dat ook niet. Elk kind heeft aldus zijn algemene ontwikkelingsopgave.

In de tweede plaats: mensen verschillen, kinderen verschillen in talent, tempo en temperament. Willen kinderen hun ontwikkelingsopgave kunnen realiseren, dan zal men in de school deze verschillen als normaal moeten erkennen. Dat dit aan groepsonderwijs bijzondere organisatorische eisen stelt, is duidelijk, maar wat zou instemming hiermee in de weg staan, indien hierdoor het welbevinden van leerling én leraar zou worden bevorderd?

Dwang leerstofjaarklassensysteem

Een belangrijk deel van de spanning tussen leraren en leerlingen komt voort uit de dwang van het leerstofjaarklassensysteem, dat voor een deel van de leerlingen ontwikkeling probeert te forceren. Een dergelijke uitspraak wordt in onderwijskringen nogal snel in verband gebracht met de suggestie dat kinderen in school (dus) niet zoveel behoeven te doen.

Het omgekeerde is het geval, maar dan moet de school de leerling wel intact laten, hem niet ontdoen van zijn emoties en motivatie en eisen stellen die de maat van de leerling niet te buiten gaan. En daar spraken we over, over een systeem dat een deel van de leerlingen en hun leraren dwingt buiten hun maat te gaan, zichzelf te overvragen.

Fragment uit: Over denken en doen! (1998) . Meer te lezen via de link: Pedagogisch (basis) klimaat

Deze publicatie is de vrucht van samenwerking en discussie in de Utrechtse onderzoeksgroep ‘leraar-leerling interactie’, waarvan deel uitmaken: Dr. Wim van Werkhoven, Dr. Auktje Jager, Dr. Jos Castelijns en Prof. Luc Stevens.

Onderwijsavonden in Driebergen
Aftrap al op 10 september --> Bestel!

Op woensdag 10 september - kort na de zomervakantie - start een nieuwe serie Onderwijsavonden in Driebergen. Luc Stevens duidt op die eerste avond de voorbije jaren, waarin vooraanstaande sprekers inspirerende bijdragen leverden ten dienste van onderwijsontwikkeling, Wat is de rode lijn, wat zijn  de vertrekpunten van waaruit we de dagelijkse praktijk tegemoet  treden?

De Onderwijsavonden worden gehouden in theater Maitland, op landgoed De Horst in Driebergen dat plaats biedt aan maximaal 300 mensen. We starten om 19.30 uur en vanaf 19.00 uur is er een inloop. Achter deze link leest u over de hele serie, ziet u  de exacte data en meer over de zeven sprekers. Een losse entreekaart kost 30 euro. Passepartout-kaarthouders betalen 175 euro en zijn verzekerd van een plaats op 15 januari (Peter Heerschop en Marcel van Herpen).

–> U kunt zich HIER aanmelden

----

Conferentie Leider zijn op 24 september

Deze conferentie in theater Maitland in Driebergen richt zich op schoolleiders, rectoren en bestuurders uit alle onderwijssectoren. De bekende denkers en wetenschappers Dolf van den Berg en Gert Biesta zullen de conferentie op woensdag 24 september inleiden en hun concepten presenteren aan de deelnemers. Marcel van Herpen en Luc Stevens zullen het begrip Pedagogisch Leiderschap uitwerken. Verder zullen deelnemers uitgenodigd worden om te reflecteren op hun eigen leiderschap en zal de conferentie rijk zijn aan voorbeelden van (school)leiders waarmee de deelnemers zich persoonlijk kunnen verstaan. --> KLIK hier.

Datum: woensdag 24 september 2014 – 9.00 – 17.00 uur.
Locatie: Landgoed de Horst, De Horst 1, Driebergen
Kosten: € 145,- inclusief boek

Of ‘Leidinggevende, wie ben je’ van Dolf van den Berg, Luc Stevens en Roland Vandenberghe.
Of ‘Zichtbaar! Ambities van schoolbestuurders in persoonlijke verhalen’ door werkgroep Zichtbaar!

Aanmelding: [email protected]