Metaal Kathedraal, de Buitenschool en ‘gezondmakend’ onderwijs: de natuur als model, als maatstaf en als mentor

15 juni 2021

Metaal Kathedraal en haar mensen bewijzen al tien jaar hun waarde in en voor de regeneratieve wereld van morgen. Vanaf september wordt met de Buitenschool ook een stap richting ‘gezondmakend’ onderwijs gezet. In deze NIVOZ-podcast schetsen Maureen Baas en Claudia Jansen de contouren. Ook de pedagogische implicaties komen ter sprake.

Dit is een aflevering uit de NIVOZ-serie 'Kunst, onderwijs en pedagogiek'. Je kunt je abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We publiceren ongeveer tweewekelijks. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding. Dit is aflevering 43.

‘Het is van groot belang dat we ons weer intrinsiek verbinden met wie we in essentie zijn,’ zegt theatermaker Maureen Baas, initiatiefnemer en grondlegger van de plek en het Living Lab aan de westelijke zijde van Utrecht. Want hoe leuk het ook blijft om een keer een bezoekje aan Metaal Kathedraal te brengen, de urgentie van het werk klinkt in alles door. ‘We denken nog steeds dat we op de aarde leven. Als mensheid. Maar we leven niet op de aarde, we zijn van de aarde. Dat wat wij onszelf aandoen, doen we de aarde aan. En ook andersom.’

We leven niet op de aarde, we zijn van de aarde. Dat wat wij onszelf aandoen, doen we de aarde aan. En ook andersom.''

En dat heeft consequenties, wil ze maar zeggen. Zoals we dat inmiddels allemaal aan den lijve ervaren. ‘In de maakbaarheidsgedachten van de afgelopen honderd jaar hebben we fabrieken en systemen gebouwd om alles van de natuur na te bouwen en te patenteren. Dat is gebeurd zonder echt na te denken over de consequenties voor de natuurlijke leefsystemen, en hoe geniaal deze eigenlijk zijn. De vraag is nu: hoe kunnen we de geniale natuur verlengen i.p.v. vervuilen vanuit het gemak en de snelheid der dingen, vanuit de hang naar luxe en de betekenis daarvan. Een relatieve betekenis, want zeg nou zelf: je voelt hier ook een luxe, maar die is veel fijner dan een betonnen wereld om je heen die niet ademt.’

In deze podcast spreekt Maureen Baas vol passie over de plek, de activiteiten en de programma’s die er door jonge onderzoekers, kunstenaars, wetenschappers en ontwerpers op het terrein – een klein biotoop van 1 hectare temidden van stadse ontwikkelingen - zijn en worden ontwikkeld. Zie ook deze korte film. De samenleving en de wereld mag dan in brand staan, bij Metaal Kathedraal wordt er een andere werkelijkheid geleefd. ‘De ambitie en de wederkerigheid van deze plek, met kunst en met natuur, zorgt ervoor dat we heel erg capabel zijn geworden in het manifesteren van de rijkdom die er vanuit een verbinding met elkaar en een natuurlijke omgeving al is.’

Die boodschap komt binnen als je het buitenterrein aan de Rijksstraatweg betreedt en jezelf als het ware kan rondleiden langs tal van experimenten en uitnodigende en uitdagende regeneratieve projecten en constellaties. ‘We kunnen op heel andere manier bouwen, wonen en leven,’ zegt Baas. ‘En aan die kennis en know how ruimte geven, dat is waar Metaal Kathedraal voor staat. Dus in de next level zijn we de Ecologische Sociëteit Nederland. En we zijn het met elkaar. Dat moet. Want je hebt elkaar nodig. De expertise, kennis van het onderwerp zelf, maar ook pedagogen, dramaturgen en de theatermakers. En uiteindelijk ook een zekere vrijheid om daarin samen te kunnen bewegen.’

We kunnen op heel andere manier bouwen, wonen en leven. En aan die kennis en know how ruimte geven, dat is waar Metaal Kathedraal voor staat.''

De Buitenschool zal een integraal onderdeel zijn van die leefwereld en de leergemeenschap die Metaal Kathedraal al is. Met Claudia Jansen worden de eerste contouren geschetst van het onderwijs, dat zich niet zo gemakkelijk meer laat vergelijken met de leergangen en -systemen zoals we die kennen. ‘Ik denk dat er heel veel nieuwe inzichten zijn die absoluut ook een plek in het curriculum verdienen en dat we dat los moeten koppelen van leeftijd. Want daarmee creëer je in mijn beleving juist leerproblemen. Voor ons gaat het om levenslang leren. Dat begint niet met vier jaar en het stopt ook niet wanneer je een diploma krijgt. Volgens mij moeten we het begrip school ook eigenlijk heel snel vergeten.’

Onder de noemer gezondmakend onderwijs wordt een curriculum en leerlijnen gemaakt en is het gehele landgoed Metaal Kathedraal - inclusief voedselbos – de onderwijs-leerplek. ‘Het gaat om voelen en ervaren, met je lijf. Leren vanuit bewustzijn en in verbinding met je lichaam. En daarmee integreer je op zo’n andere manier je leerstof, zeg maar. We leren vanuit ons (hoger) bewustzijn, vanuit de intuïtieve rede en het hart. We willen die kwaliteit van menszijn benutten en laten floreren met ondersteuning van de natuur. Dus zeggen wij: ga vooral buiten - of met de natuur, of met materiaal - aan de slag. En dat is ook wat wij hier, bij de Buitenschool in oprichting, voor ogen hebben. Dat we het grootste deel van de dag met ‘buiten zijn’ leren; dat we lesstof eigen maken door te leren van, met en door de natuur.’

We moeten weer gronden en aarden, benadrukt Maureen Baas, zodat we weer met de essentie van het leven samenwerken. De cruciale vraag is voor haar ook een ethische: willen we als mens in dankbaarheid en dierbaarheid het leven echt leven en vieren, in samenspraak? Dan moet je vooral kijken naar wie je bent en wat het leven geeft, zo wijst Maureen Baas op de natuurlijke systemen. En wat zijn dan de podia om goed en fundamenteel te leren? Een foodlab, een waterlab en een biomimicry-lab, waarbij de natuur als model, als maatstaf en als mentor wordt gezien en de transitie naar een bloeiende, regeneratieve economie wordt versterkt. En natuurlijk met leraren die dit kunnen ‘vertalen’ en de vragen van de kinderen kunnen begeleiden.

Bij Metaal Kathedraal en de Buitenschool trekken jonge onderzoekers, bedrijfsleven, de overheid en de kinderen met elkaar op. In een verhaal dat volgens Maureen Baas natuurlijk ook niet nieuw is. ‘Wees wel. Wat we hier doen en vertellen is iets wat je al bij de sjamanen terug kan vinden. En wat pioniers als Victor Schauberger (zie ook de documentaire Secrets of water) of Nikola Tesla al ontwikkeld hadden. Met energie voor iedereen, met voedende systemen. Dat waren mensen die heel hard hebben gewerkt om het bewustzijn al dienstbaar aan het samenleven te maken. Dat is wat we nu weer kunnen. Maar we hebben wel een beetje haast, want anders is er helemaal geen ruimte meer.'

En tot slot, aan het einde van de podcast, is er de oproep aan mensen die door het verhaal geraakt zijn of worden. De Buitenschool poogt in september te starten, met een eerste groep van 15 leerlingen. En nodigt geïnteresseerde pedagogen en leraren uit die zich geroepen voelen dit met hen te ontwikkelen. Op 23, 26, 30 juni en 7 juli is er bovendien een training gezondmakend onderwijs, los van dat je altijd welkom bent om contact op te nemen.