Leerlingarena levert waardevolle feedback over onderwijsontwikkeling

24 juni 2020

Op het Montessori College Nijmegen praten leerlingen serieus mee over onderwijsontwikkeling. Leerlingen nemen deel aan leerlingarena’s en geven leraren daarmee waardevolle feedback over uiteenlopende onderwijsthema’s. Bekijk hoe de school dit aanpakt. Dit is een artikel van Schoolleiders voor de Toekomst; het is overgenomen met toestemming.

Meer eigenaarschap

Voor schoolleider Berni Drop is het vanzelfsprekend dat leerlingen meedenken over hun leerproces en -omgeving: “Zolang ik in het onderwijs zit, al veertig jaar, praat ik met leerlingen over onderwijsontwikkeling. Leerlingen vinden dat fantastisch. Zij voelen zich gehoord en gezien. Daardoor tonen zij meer eigenaarschap en nemen zij meer verantwoordelijkheid voor hun eigen leren. Het sluit bovendien feilloos aan op de visie van het montessorionderwijs: de relatie staat centraal, leerlingen krijgen de ruimte om te experimenteren en daardoor leren ze zelfstandig te werken. De meerwaarde van leerlingarena’s was voor mij dan ook direct duidelijk.”

Oprecht luisteren

Het Montessori College organiseert leerlingarena’s in de vorm van een ‘fishbowl discussion’. Afhankelijk van het onderwerp nemen hieraan leerlingen van één jaarlaag en/of één niveau deel of een dwarsdoorsnede van de leerlingen. In een binnenkring zitten vijf tot zeven leerlingen en één leraar, die vragen aan hen mag stellen. In een buitenkring zit een variërend aantal leraren. Zij mogen alleen luisteren en niet in discussie gaan met de leerlingen. Hierdoor is het volgens docent en coach, Marga Smeets, een heel goede manier om leerlingen te bevragen over een onderwijsthema: “Als leraren en leerlingen dingen anders ervaren, zit er iets scheef in de communicatie. Een leerlingarena kan dat blootleggen. Door oprecht te luisteren en niet direct een oordeel te vellen, krijg je veel informatie.”

Goede voorbereiding

Samen met collega Sonja Walters begeleidt Marga leerlingarena’s. Een belangrijk onderdeel daarvan vormt de voorbereiding van zowel de leerlingen als de leraren. Marga: “Eén van ons bespreekt met de leerlingen het thema en een aantal gespreksvoorwaarden. De leraren mogen bijvoorbeeld niet in discussie gaan en alleen maar open vragen stellen. En de leerlingen mogen echt zeggen wat zij denken en voelen, maar moeten wel goed nadenken over hoe zij dat formuleren. Dit bespreken wij aan de hand van een leerstand/weerstand oefening (zie ‘de voorbereiding van een leerlingenarena’). Hierdoor voelen de leerlingen zich zekerder om hun mening te uiten.” De andere gespreksleider bereidt de leraren op dezelfde manier voor.

Leraren mogen niet in discussie gaan en alleen maar open vragen stellen.

Rol van facilitator

Tijdens de leerlingarena hebben Marga en Sonja de rol van facilitator (zie ‘uitvoeren van de leerlingarena’). Marga vertelt: “Eén van ons is de gespreksleider en zorgt ervoor dat aan de gespreksvoorwaarden wordt voldaan. Als een leraar bijvoorbeeld een gesloten of sturende vraag stelt of in discussie gaat met een leerling, wordt een time-out ingelast. Eén van de aanwezige docenten notuleert en geeft tussentijds of achteraf een samenvatting om te checken of de feedback goed beschreven is. Aan het einde van de leerlingarena begeleidt deze facilitator het terugkoppelingsgesprek. Daarin bespreek je vragen als: Hoe was het om te doen? Wat nemen de leraren mee? En wat gaan de leerlingen hiervan merken?”

Prettige sfeer

Leerling Sterre Doeleman (leerjaar 5, vwo) vindt het belangrijk om te praten over onderwijs en deed al aan drie leerlingarena’s mee: “Eerst vond ik het wel apart. Het gebeurt niet vaak dat leraren jou vragen wat zij beter kunnen doen. Het is fijn dat zij niet in discussie mogen gaan. Dat geeft een veilig gevoel en maakt de sfeer van zo’n leerlingarena heel prettig. Leraren mogen wel doorvragen. Als je zegt dat je iets niet goed vindt, kun je dus de vraag krijgen wat voor jou een oplossing is. Maar soms weet je het gewoon niet. En dat maakt een leerlingarena ook best een beetje lastig.”

Jaarlaag over scrummen

Eén van de leerlingarena’s waar Sterre aan deelnam, ging over scrummen bij scheikunde: “Ik zat in de jaarlaag waarbij het scrummen als nieuwe methode werd uitgeprobeerd. Daar was veel ophef over. De meeste leerlingen vonden het scrummen onzin en zeiden dat het niet goed werkte. Er is een leerlingarena gehouden om te zoeken naar oplossingen. Die zijn ook wel aangedragen, maar het werkte nog steeds niet. Uiteindelijk is ervoor gekozen het scrummen voor die jaarlaag te stoppen. De leraren scheikunde hebben daarmee echt aan de wensen van de leerlingen voldaan.”

Evaluatief instrument

Volgens Berni is het leerlingenperspectief heel belangrijk: “Ik volg de leerlingarena’s nauwgezet, omdat ik ze ontzettend waardevol vind. De kracht zit in de werkvorm. Deze beschermt zowel de leerlingen als de leraren en is gericht op vertraging, onderzoek en dialoog. De leerlingen voelen zich gezien, gehoord en serieus genomen. Een leerlingarena is inzetbaar als evaluatief instrument en aan de voorkant is het een goede methode om input te krijgen over je onderwijsontwerp. Scholen kunnen niet vroeg genoeg beginnen met leerlingparticipatie. Juist door de vorm kan de leerlingarena ook voor andere scholen heel goed uitpakken.”

De vorm beschermt zowel de leerlingen als de leraren en is gericht op vertraging, onderzoek en dialoog.

Tips van Berni

• Zet de leerlingarena alleen in als je oprecht geïnteresseerd bent in wat leerlingen vinden, niet als trucje.
• Je hebt goede procesbegeleiders nodig: mensen die de methodiek goed kennen, aanzien hebben bij hun collega’s en ervoor kunnen zorgen dat de leraren zich aan de methodiek houden.
• Koppel terug naar de leerlingen wat er met de feedback gebeurt en wat het vervolg is.
• Durf erop te vertrouwen dat leerlingen veel meer kunnen als zij eigen verantwoordelijkheid krijgen.

Tips van Marga

• Bereid zowel leerlingen als leraren goed voor op een leerlingarena.
• Maak leraren ervan bewust dat zij mogen doorvragen.
• Let erop dat leraren niet in discussie gaan met leerlingen.

Zelf een leerlingarena organiseren?

Wil jij zelf een leerlingarena organiseren op jouw school? Download hier dan als hulpmiddel de uitgewerkte werkvorm van het Montessori College.