Jongeren en de moed om in actie te komen

10 maart 2025

Hoe kun je jonge mensen helpen om hun weg te vinden en overeind te blijven in een stroom van heftig nieuws over het versterkt broeikaseffect, tipping points, droogte en smeltend ijs? Vorige week maandag was opleider Hanneke de Graaf in Rotterdam, waar de opening van het onderwijsfilmfestival plaatsvond. De openingsfilms ‘Jovanna for Future’ en 'I am Greta' stonden centraal. De kernvraag: hoe kunnen scholen film gebruiken om hun leerlingen verder te brengen als het gaat om lastige thema’s? Een panel van (ervarings)deskundigen gaf verdieping aan de avond. Hanneke was erbij omdat ze behoefte had aan nieuwe perspectieven, en beschrijft haar bevindingen.

De combinatie klimaat en onderwijs is vaak een pijnlijke en uitdagende hersenkraker. Want hoe kun je jonge mensen helpen om hun weg te vinden en overeind te blijven in een stroom van heftig nieuws over het versterkt broeikaseffect, tipping points, droogte en smeltend ijs? En hoe kun je jonge mensen tegelijkertijd uitnodigen om zelf bewust met de aarde om te gaan? 

Een lastig dilemma, waar ik mijn tijd als aardrijkskundedocent enorm mee geworsteld heb. Soms pakte ik het handig aan met prima resultaat: leerlingen ontwikkelden een realistische en opgeruimde blik op het klimaatprobleem en hun mogelijkheden. Een aantal keren pakte een aanpak hoopgevend uit. Samen met collega’s, leerlingen, professionals en zelfs mijn vader dacht ik na over aanpakken in de praktijk. Eén keer hebben we in een oude fabriek resultaten gepresenteerd. De energie was voelbaar en zowel leerlingen, leraren als professionals vonden elkaar. 

Soms was het effect van mijn aanpak ronduit teleurstellend. Dan liet ik leerlingen debatteren (vechten!) of een essayvraag over hun klimaatvisie op een toets beantwoorden (in je eentje ploeteren). Niet echt manieren om hoop te ontwikkelen dat we klimaatissues kunnen oplossen, en dat was van alle gezichten af te lezen. Kortom: de worsteling bleef en is er nog steeds. Ik had behoefte aan nieuwe perspectieven en vond deze afgelopen maandag.

Over de documentaires: de kinderen in de hoofdrol delen een jaloersmakende logica die hen de moed geeft om in actie te komen. De redenatie van Greta: niets heeft zin zonder een gezonde aarde. Jovanna ging net als Greta staken: waarom zou ik stilzitten en niet doen wat zij ook kan? Te zien was dat beiden er baat bij hadden om in beweging te komen. Opvallend, want als jongere een rol spelen in het politieke, stroperige en soms zelfs gevaarlijke spel van botsende belangen kost – met name Greta - duidelijk veel. 

Zowel in de films als in het panelgesprek als in de zaal klonk één sleutelwoord: samen. Hoe kunnen we samen een volgende stap zetten? Hoe kunnen we problemen zoals lucht-en waterkwaliteit, klimaat en ongelijkheid in samenhang aanpakken, in plaats van geïsoleerd? Hoe kunnen we samenkomen om steun te ervaren? En: hoe kunnen samen in gesprek gaan, juist als we het niet eens zijn?

Niet helemaal toevallig kwam ik deze avond de Survivalgids Ongemakkelijke Gesprekken tegen. En last but not least: mijn collega Hanna vroeg of ik haar kon helpen met nadenken over het organiseren van klimaatgerelateerde (ongemakkelijke) gesprekken in het Dokhuis. Graag!

Vanaf nu is er elke maandag in maart een onderwijsfilm te zien in het Dokhuis in Rotterdam. Vanavond is helemaal uitverkocht, maar voor de komende maandagen zijn er nog kaarten. Wees welkom en zegt het voort!

Hanneke de Graaff is opleider bij NIVOZ en was daarvoor docent aardrijkskunde