‘Ik haat Snappet, juf!’

23 maart 2022

In het onderwijs maken we steeds meer gebruik van technologie. Wat kan een adaptief technologisch systeem voor een leerling betekenen en hoe vergeet je de pedagogische kant niet? Haitske de Visser zag een voorbeeld in haar groep 7, waar de stille leerling Kris even helemaal klaar is met Snappet en een traantje moet laten.

Maandagochtend. Ik kijk rond, waar mijn 28 leerlingen van groep 7 bezig zijn met de rekenles, met chromebook of materiaal, in groepjes of alleen, aan tafels of op de grond. Ik zit voorin de klas, zodat ik zicht heb op iedereen en tijd kan nemen om te observeren wat er in de groep gebeurt. Ik heb net instructie gegeven en de kinderen zijn, op eigen niveau, bezig met de verwerking. Er zitten vijf kinderen aan de instructietafel, hiermee aangevend dat ze mijn ondersteuning willen.

Mijn ogen blijven hangen op Kris, die achterin de klas alleen aan zijn tafel aan het werk is. Ik zie hem zijn wenkbrauwen fronsen en zuchten. Ik laat hem even, benieuwd naar wat hij gaat doen.

Kris heeft bij mij in de klas een serieuze houding. Wanneer ik hem iets vraag, geeft hij antwoord. Wanneer ik aangeef dat we aan het werk gaan, doet hij dit. Kinderen vragen hem regelmatig om hulp, hij staat altijd klaar voor een ander. Kris haalt hoge resultaten voor toetsen en zit in de plusklas. Echter, wanneer hij zelf iets lastig vindt, blokkeert hij. Hij vraagt dan niet om hulp, geeft op en gaat met een andere opdracht bezig, die hij makkelijker vindt. Wanneer je hem vraagt waarom hij aan een behaald doel werkt, geeft hij aan dat iets goed kunnen hem een fijn gevoel geeft.

Ik zie hem zijn chromebook dichtklappen, aan de kant schuiven, en zijn hoofd op zijn armen leggen. Ik geef de kinderen aan de instructietafel een opdracht en loop naar Kris toe. Hurkend bij zijn tafel vraag ik hem wat hij nodig heeft: praten of met rust laten. Met betraande wangen kijkt hij me aan: ‘ik haat Snappet, juf!’

Na zijn uitbarsting vraag ik Kris waar dit gevoel vandaan komt. Hij vertelt dat hij het oneerlijk vindt, zijn les maakt hij foutloos en hij gaf vier juiste antwoorden in zijn adaptieve opgaven, maar nu de vijfde fout is, krijgt hij gelijk -21 te zien.

Snappet toont plus en minpunten. Hoe meer opgaven achter elkaar goed, hoe groter het getoonde minaantal bij een fout antwoord. Wanneer meerdere fouten gemaakt worden, zal het minaantal minder groot zijn. ‘Ik kan beter alleen opgaven maken die ik makkelijk vind, juf, dan krijg ik niet zo’n slecht gevoel’, hoor ik Kris zeggen. Kris voelt de -21, terwijl de 14 juiste antwoorden vergeten worden.

Er borrelt bij mij een gevoel van frustratie op. Ik bespreek regelmatig met leerlingen dat fouten maken mag, het gaat erom hoe je hier mee omgaat. Ik probeer zelfvertrouwen te laten groeien, zodat kinderen nieuwe situaties of opdrachten durven aangaan. En wat Kris nu zegt, is waar ik zo bang voor ben: dat een computerprogramma deze moeite teniet kan doen. Een programma dat mechanisch reageert op een antwoord, en, zonder de mens achter het scherm te zien, hier een actie aan hangt.

Technologie registreert wat de leerling intypt. Vaak alleen een antwoord, wat goed of fout gerekend wordt. Of de leerling het proces, de stappen, en de taal van de opdracht begrijpt, wordt niet geregistreerd. Een foutje is snel gemaakt, maar wat kun je hieruit afleiden?

Ik wil ervoor waken dat ik uitvoerder word van een systeem of methodes. Ik kijk naar de leerlingen: hoe reageren ze op mij, op mijn lessen, op de technische tools die ik inzet? Wat krijg ik van ze terug?

Ik vraag Kris mij te laten zien hoe hij tot een antwoord gekomen is. Hij pakt zijn uitrekenschrift en laat dit stap voor stap zien. We zien dat hij twee getallen verkeerd opgeteld heeft, maar de rest van de stappen juist heeft doorlopen. Kortom, Kris begrijpt het doel. Zijn minscore ontmoedigt echter, en een negatieve ervaring is moeilijk te vergeten.

Mijns inziens is het van belang ervoor te zorgen dat (adaptieve) technologieën ons handelen niet negatief beïnvloeden. Contact maken met kinderen en zien wat er in de klas gebeurt, moet niet vergeten worden: de leerlingen leren kennen, met ze praten over wat voor hen werkt en hier een middenweg in vinden. Dit gebeurt te weinig. We laten de kinderen lessen maken, willen dat ze hun kennis vergroten, en denken hier voornamelijk veel data voor nodig te hebben. Tussen leerkrachten onderling wordt gesproken over kinderen die volgens Snappet onvoldoende groeien: daar doen we iets niet goed mee, die moeten meer oefenen.

De technologie begint een eigen leven te leiden, het is de praktijk binnen gedrongen. Het is nu de vraag hoe wij ons hiertoe verhouden. Ik vertel de kinderen dat zij zelf beter weten of zij een les of doel moeilijk of makkelijk vinden, en wat ze er moeilijk of makkelijk aan vinden, dan een computerprogramma dat alleen maar reageert op een goed of een fout antwoord. Ik vraag de kinderen regelmatig welk doel ze willen oefenen. Ze hebben dan de neiging om hun chromebook erbij te pakken. Ik klap dan hun chromebook dicht en vraag wat ZIJ moeilijk vinden. Zo probeer ik het besef te vergroten, dat zij zichzelf beter kennen dan een systeem.

Wanneer ik de Kris achter het scherm zie, kan ik hem ondersteunen bij de vragen wie hij is, wat hij kan en wie hij wil zijn. Dan kan ik hem in contact brengen met de vrijheid om keuzes te durven maken, zonder angst voor de rendementscultus.

Een paar weken later komt Kris tijdens de rekenles naar me toe. Hij geeft aan dat hij op Snappet alle doelen beheerst. Samen lopen we naar zijn tafel om te bespreken wat hij nu kan en wil doen. Wanneer hij zijn Snappet niveaudoelen, waarbij niveau 1 het laagst is en niveau 5 het hoogst, op zijn chromebook opent, kijkt hij me aan en zegt: ‘ik heb daar een niveau 3 staan, maar dat doel beheers ik wel’.

Hij beseft niet hoe trots ik op hem ben, nu ik hoor dat hij een eigen keuze maakt, los van Snappet. Een subtiele opbrengst vanuit mijn taak als leerkracht, maar wat een belangrijke!

If a child can’t learn the way we teach, maybe we should teach the way they learn (Michael J. Fox)…

Haitske de Visser is leerkracht-onderzoeker bij het Lectoraat Professionaliseren met Hart en Ziel van de Thomas More Hogeschool