'Goede ideeën worden weinig gedeeld en teleurstellingen meestal solo verwerkt.'

22 augustus 2015

'Juist wij als docenten weten dat feedback cruciaal is en dat goede voorbeelden moeten worden gedeeld. De school als plaats van docent, ouder en leerling, zou toch juist een plek van dialoog moeten zijn en onderwijs een vak dat vooral samen wordt uitgeoefend?' Leraren hebben een mooi vak, maar vaak ook een solitair vak. Een leraar werkt immers in grote mate zelfstandig. Arjan Miedema, docent biologie, ervaart het soms als een eenzame worsteling. In zijn eigen onderwijspraktijk probeerde hij daar al wat in te veranderen, maar hij pleitte deze week in NRC voor meer samenwerkingsmomenten in het onderwijs, omdat zowel de docent als de leerling daar baat bij zouden kunnen hebben.

Deze week gaan de scholen weer open na zes weken vakantie. Maandag komen leraren samen, dinsdag halen de leerlingen hun boeken, woensdag zijn we ready to go. Terug in het ritme van het lesrooster, het nakijken, de oudergesprekken en toetsperiodes. Ik heb er zin in.

Want ondanks of juist door dat nerveuze ritme, heb ik de afgelopen twee jaar als zeer leerzaam ervaren. Maar soms helaas ook als een eenzame worsteling. Zelf mijn lessen voorbereiden om me dan na de laatste bel af te vragen of het nou goed was of niet. En helaas ben ik daarin niet de enige. Zo stopt ruim 25% van de nieuwe docenten binnen twee jaar en staat het onderwijs steevast bovenaan in de ranglijst ‘burn-out’. Hoe komt dit?

Een docent is in grote mate zelfstandig. Vergeleken met een politieagent of dokter, word ik maar weinig beïnvloed door een werkgever, ‘cliënt’, vakgenoot of richtlijn. Fijn misschien, maar het maakt de onderwijsprofessional ook relatief geïsoleerd. Letterlijk zit de deur van het klaslokaal vaak dicht. In de lerarenkamer wordt wel eens stoom afgeblazen, maar voor een fundamenteel gesprek over onderwijs is vaak geen plaats. En trouwens ook geen tijd.

Goede ideeën worden weinig gedeeld en teleurstellingen meestal solo verwerkt. Naast dat er zelden echt over onderwijs wordt gesproken, is de kunst bij elkaar afkijken een zeldzaamheid, net als het samen plannen of evalueren van lessen. Er zijn bovendien maar weinig gezamenlijke doelen.

Vreemd, want juist wij als docenten weten dat feedback cruciaal is en dat goede voorbeelden moeten worden gedeeld. De school als plaats van docent, ouder en leerling, zou toch juist een plek van dialoog moeten zijn en onderwijs een vak dat vooral samen wordt uitgeoefend? Onderzoek laat bovendien duidelijk zien dat scholen waar meer wordt samengewerkt door docenten, het beter doen.

Soms lukt het wel. Wekelijks overlegde ik afgelopen jaar met mijn twee biologiecollega’s. We reflecteerden op de afgelopen en bespraken de volgende week, we maakten toetsen en afspraken. Al was het een half uur op vrijdagmiddag, het was altijd een belangrijk en rustgevend moment.

Toch blijkt het in het nerveuze ritme op scholen vaak onmogelijk om elkaar echt te spreken. Scholen zouden daarom met een vaste lesvrije ochtend structureel ruimte moeten maken voor overleg en samenwerking. De cultuur van het ‘samen doen’ moet worden gestimuleerd. Eén van de pijlers van het project leerKRACHT, recent klein gestart maar nu steeds breder gewaardeerd, is het samen lessen maken, bij elkaar kijken en het delen van ervaringen. Lesgeven als teamwork.

Scholen krijgen gelukkig steeds vaker het vertrouwen van ministerie en inspectie, om zelf binnenskaders beleid in te vullen. Dit vertrouwen geeft de school als gemeenschap de ruimte om invulling te geven aan bijvoorbeeld de onderwijstijd. Maar met dit vertrouwen komt ook de dure plicht om ons als professionals samen verder te ontwikkelen. Om leergesprekken te voeren, doelen te stellen en daar samen aan werken. Om met onderwijskundige John Hattie te spreken: ‘we moeten een klimaat creëren waarin de kwaliteit van ons lesgeven, altijd onderwerp van gesprek is.’

Om tot dit klimaat te komen is dus structurele en culturele verandering nodig. Wellicht is het daarom goed om volgend jaar nog vier weken vakantie te nemen, een week langer door te gaan en een week eerder te beginnen. We zouden dan zonder leerlingen samen twee weken de tijd hebben om te evalueren, doelen te stellen en het jaar samen goed te starten, de werkdruk écht te verlagen. Want nu rollen we deze week waarschijnlijk weer regelrecht de hectiek in.

Arjan Miedema woont en werkt, als docent biologie, in Amsterdam. Na zijn studie Psychobiologie (BSc) en Neurobiologie (MSc) aan de UvA deed hij de 1e-graads-docentopleiding en is hij na een stage begonnen als docent.

Dit artikel verscheen op 18 augustus in NRC en NRC next en werd aangedragen door Marcel Kesselring.