Geestverruimende middelen

16 februari 2023

'De allerfijnste en verrijkendste bezigheid, lezen dus, staat ook bij mij voortdurend onder druk van een stompzinnige en verslavende tijdverspilling: de mobiel'. Docent Nederlands Ivar Gierveld voert een hartstochtelijk pleidooi voor lezen en kijkt kritisch naar het al dan niet verbannen van de mobiele telefoon uit de school.

Ik kwam ermee weg. Ook deze keer had ik het tripje naar Amsterdam vanwege andere verplichtingen waarschijnlijk niet kunnen maken. De griep die een ander lid van mijn boekenclubje noopte tot afzeggen, kwam niet ongelegen. De bijeenkomst moest verplaatst worden en misschien kan ik dan voor het eerst daadwerkelijk aanwezig zijn. De leden van de club zijn dierbare vrienden van de middelbare school, maar nu wonen ze allemaal in Amsterdam. Voor hen is samenkomen om een avondje over een boek te kletsen onder het genot van een paar drankjes dus iets gemakkelijker. Dat ik aan de andere kant van Nederland woon, mag eigenlijk geen excuus zijn. Toch komt het er steeds niet van.

Ondanks mijn chronische afwezigheid kleeft er wel een voordeel aan mijn lidmaatschap: ik lees weer. Deze keer was het De beesten van Gijs Wilbrink. Een adembenemend boek vol Achterhoekse herkenning, motoren, drank, drugs en een familiedrama. Dat ik weer lees, mag een klein wonder heten. Met een drukke baan en chronisch slaaptekort door jonge kinderen, wint een lui avondje televisiehangen het regelmatig van het boek. Met de mobiel bij de hand natuurlijk. En bij die telefoon wringt de schoen nog een beetje harder. De allerfijnste en verrijkendste bezigheid, lezen dus, staat ook bij mij voortdurend onder druk van een stompzinnige en verslavende tijdverspilling: de mobiel. Om een boek te pakken moet je over een drempel, om je telefoon te pakken hoef je alleen toe te geven aan een drang.

Ik hoop dat ik aan de winnende hand ben in de strijd tegen mijn mobielgebruik. Ik sta in ieder geval niet meer achter. Daar was een ontsnapping uit het twitterriool en de tijdsdruk van een boekenclub voor nodig. Gelukkig maar. Want door te lezen begrijp je dat het leven niet zwart-wit is. Lezen maakt je rijker, lezen troost. Lezen redt levens. Niet lezen kost levens. Niet alleen in sommige Amerikaanse staten waarin extreemrechtse, conservatie en religieuze machthebbers dondersgoed weten dat lezen mensen kan bevrijden van welk juk dan ook en dus maar duizenden boeken verbieden. Boeken waarin personages voorkomen die niet voldoen aan de smalle, witte en conservatieve norm. Ook hier proberen niet-lezers te bepalen wat gelezen mag worden en zorgen er met doodsbedreigingen voor dat schrijvers angstig de aftocht blazen. Ontlezing is de directe oorzaak van polarisatie en intolerantie.

Arjen Lubach bepleitte een mobielverbod op middelbare scholen. Hij gebruikte daar alle argumenten voor die ik in de afgelopen jaren ook heb gebruikt om mijn bazen te overtuigen de telefoon te verbannen uit de school. Een mobielvrije school leidt onder meer tot een grotere leeropbrengst, een betere focus en het verkleinen van de maatschappelijke kloof. Het lijkt er niet van te komen. De omgang met de mobiel is de verantwoordelijkheid van iedere individuele leraar, is het standpunt. De verslaafde mag z’n spul houden. En ik mag ‘m vertellen dat ie er af moet blijven.

Maar toch, misschien is een mobielverbod op school inderdaad niet het antwoord. Het conflict tussen boek en mobiel vindt immers thuis plaats. Ouders moeten die verantwoordelijkheid nemen. Sociale media zijn ontworpen om je verslaafd te maken. Toegeven aan een verslaving doe je maar stiekem. Bij vrienden of in de kroeg. Thuis pak je een boek. En u gaat het goede voorbeeld geven en legt uw mobiel ook weg. U heeft ongetwijfeld nog een boekenkast vol onaangeroerde geestverruimende middelen staan. Zo niet, duik in de la met ongebruikte boekenbonnen (ja, die heeft u) en begin met De beesten.

'Ik weet het: ik zoek het gewoon dichter bij huis en begin hier een boekenclub. Met dorpsgenoten.'

Dit artikel is met toestemming overgenomen uit Groenlose Gids.

Ivar Gierveld is docent Nederlands aan scholengemeenschap Marianum in Groenlo.