Een pedagogiek van kwetsbaarheid

15 november 2021

'Iemand vertelde me eens dat je leerlingen je tot aan de kerst maar een eikel moeten vinden en dat je daarna de teugels wel kan laten vieren. Ik begreep daar niets van. Ja, ik snapte wel waar hij op doelde, maar hoe kan je op die manier elke dag met plezier je werk doen?' Henk ter Haar ziet het anders, een pleidooi voor een pedagogiek van kwetsbaarheid.

Een van de mooiste kanten van mijn werk als leraar is er te mogen zijn voor leerlingen in de school. Dat klinkt misschien niet heel bijzonder. Want we zeggen dat misschien best vaak tegen elkaar. Dat we er willen zijn voor de leerlingen op school. Maar het betekent nogal wat. Want als ik er echt wil zijn voor een ander, dan betekent dat ook dat ik van mezelf moet vinden dat ik er mag zijn. Met mijn kwaliteiten, mijn mooie eigenschappen, mijn harde werken. Maar ook met mijn falen, mijn angsten, mijn twijfels, mijn verdriet en mijn kwetsbaarheid.

Ik wil daar eens bij stil staan. Want vinden dat je er mag zijn als mens, zorgt er denk ik ook voor dat je er op een andere manier kan zijn als docent. Toen ik net begon in het onderwijs, leerde ik in talloze gesprekken met collega’s veel verschillende opvattingen kennen over onderwijs. En over hoe je als leraar zou moeten zijn. Een collega vertelde me toen ik net begon voor de klas dat het belangrijk is dat je een rol kan spelen voor de klas. Dat je niet jezelf moet laten zien omdat ‘ze dan een loopje met je kunnen nemen, dat het je kwetsbaar maakt.’ Ik weet nog dat ik toen best begreep wat hij zei, maar dat ik me ook toen meteen al afvroeg hoe erg dat dan was. Dat je je kwetsbaar toont voor de klas door jezelf te zijn. Een ander vertelde me eens dat ze je tot aan de kerst maar een eikel moeten vinden en dat je daarna de teugels wel kan laten vieren. Ik begreep daar niets van. Ja, ik snapte wel waar hij op doelde, maar hoe kan je op die manier elke dag met plezier je werk doen? We zijn er in het onderwijs toch niet om muren te bouwen, maar juist om ze af te breken? Toch hebben als leraren vaak alle reden om muren op te trekken. Want we zijn allemaal mens. En we krijgen allemaal in ons leven vroeg of laat te maken met onrecht dat ons overkomt. En daar hebben we allemaal een weg in te vinden. Ik wil daar niet geringschattend over doen.

Wel vind ik dat leerlingen een ander voorbeeld van ons moeten krijgen dan dat het belangrijk is om je groot te houden en een rol te spelen.

Het is stom dat wij vaak op afstand van leerlingen gaan staan omdat wij nu eenmaal over ons vak heel veel weten en tot de kerst een eikel moeten zijn om daarna misschien nog weer mens te worden.

En het is stom dat leerlingen zich rot schrikken als ze merken dat je je leraar ook in de kroeg tegen kan komen omdat hij ook nog een leven heeft.

Ik denk dat we leerlingen juist ook moeten leren dat het helemaal oké is om niet te weten, om je soms ongelukkig te voelen en dat je dan mag weten dat er iemand is die je hoort, die je ziet en die je laat merken dat je er mag zijn. Dan kan je de les dus ook beginnen door te zeggen dat je er erg tegenop ziet vandaag omdat je je zorgen maakt om je moeder die ziek is. In de lerarenopleiding leerde ik dat niet. Toch denk ik dat dat het heel belangrijk is dat we dat gesprek op de lerarenopleiding wel voeren. Want wij moeten leerlingen laten merken dat we als leraren ook mens zijn en dat we als mens ook kwetsbaar zijn. En dat we dat dus gemeenschappelijk hebben. Dat vereist zelfkennis. En ook moed. Maar het zal ook lucht en ruimte geven, zodat we samen verder kunnen leren. Over een vak. Zeker. Maar ook over het leven. Want er zijn best wat leerlingen die op jonge leeftijd al onrecht is overkomen en die kwetsbaar zijn. En die het verdienen om van ons te leren dat dat ons kwetsbaar maakt, maar ook dat we dat gemeen hebben.  Ik wil dan ook pleiten voor een pedagogiek van kwetsbaarheid.

Want een van de mooiste kanten van mijn werk als leraar is er te mogen zijn voor leerlingen in de school. En dat is heel bijzonder.

Dit artikel werd eerder door Henk ter Haar op LinkedIn geplaatst.

Henk ter Haar is Leraar Nederlands en Teamleider havo bij Etty Hillesum Lyceum.