Culturele diversiteit: Ouders op het plein die elkaar niet vinden. Is het aan de school daar iets aan te doen?

9 september 2016

Daar sta je op je school. Fijn team, een klimaat dat op orde is, de kinderen zijn er met plezier. Maar ouders komen je vertellen dat de onderlinge sfeer bij het wachten op het schoolplein maar zo-zo is. De ouders met Nederlandse wortels zijn er in de minderheid en voelen zich buitengesloten. Na een gesprek is de eerste kou uit de lucht, maar hoe nu verder? Die vraag kreeg Femmy Wolthuis van een Amsterdamse schooldirecteur. Ze ging op onderzoek uit: ‘Thuis en school, het zijn allebei leercontexten. Hoe verbind je die?’

Als je werkzaam bent in het basisonderwijs, houd je je waarschijnlijk ook bezig met de vraag hoe je ouders kunt betrekken bij de school en hoever je daarin eigenlijk moet gaan. Dat is ook een vraag die mij bezighoudt. Dat ouders een plek hebben op school is voor mij een gegeven. Hoe je die plek op zo’n manier invult dat je daarmee de ontwikkeling van de kinderen ondersteunt, is vaak een zoektocht. Complicerende factor: hoe ver je moet gaan in het stimuleren van het onderlinge contact tussen ouders als je te maken hebt met culturele verschillen bij jou op school.

‘Bij ons op het schoolplein zie ik nog steeds dat ouders met verschillende culturele achtergronden elkaar niet opzoeken’, vertelde een directeur van een school in Amsterdam Oost me. ‘Er is duidelijk sprake van segregatie. De ouders met Nederlandse wortels zijn in de minderheid en zij hebben mij er op aangesproken dat zij zich buitengesloten voelen. Ik heb met hen gepraat en de zorg is uit de lucht. Maar ik vraag me nu af of ik hier nog meer mee moet.’

Het onderlinge contact tussen ouders: is dat wel een onderwijstaak?
Ik vind het een mooie en intrigerende vraag, heb er niet direct een antwoord op. Ik besluit op onderzoek uit te gaan, waarbij ik de primaire taak van een basisschool zoals de Onderwijsraad het formuleert als uitgangspunt neem: ervoor zorgen dat alle leerlingen zich op cognitief, sociaal-emotioneel, cultureel en lichamelijk gebied optimaal kunnen ontplooien en goed voorbereid zijn op hun verdere (school)loopbaan[1]. Anders geformuleerd zou je ook kunnen zeggen: die taak is kinderen te ondersteunen in hun ontwikkeling op het gebied van kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming, in de woorden van Gert Biesta. Ik ben benieuwd hoe segregatie van ouders op school hiermee samenhangt.

Op het eerste gezicht lijkt het geen taak van de directeur om ouders met verschillende culturele achtergronden op school actief met elkaar in contact te brengen. In gesprek met Robert van Mulligen, onder andere auteur van de Diversiteitswijzer en docent aan de pabo en universitaire pabo, leer ik dat er geen onderzoek is waaruit blijkt dat segregatie van ouders invloed heeft op de schoolprestaties van de leerlingen. Zo bezien lijkt het in strikte zin geen primaire taak van de school om zich te richten op het voorkomen van segregatie van ouders op school. Er is veeleer sprake van een sociaal en maatschappelijk probleem dat ook zichtbaar is in de context van school.

Ouderbetrokkenheid ten bate van de school
In tweede instantie zijn er goede redenen om de signalen van segregatie tussen ouders wel op te pakken en er iets mee te doen. Zonder dat daarbij de school het op zich moet nemen om een maatschappelijk probleem op te lossen. De ontwikkeling van kinderen blijft centraal staan.

Het verbinden van ouders met verschillende culturele achtergronden heeft volgens mij raakvlakken met tenminste één van de drie doeldomeinen van het onderwijs, namelijk socialisatie: de kinderen voorbereiden op het leven in onze pluriforme samenleving. Het is belangrijk dat kinderen leren om te gaan met verschillen (wat overigens ook zijn weerslag heeft op hun persoonsvorming). Op school gebeurt dat in eerste instantie in de klas. Dit kan gemakkelijk iets zijn dat binnen de muren van de klas blijft. Terwijl het voor de ontwikkeling van de kinderen en de school als gemeenschap van meerwaarde is wanneer ouders hierbij worden betrokken.

Ouders meenemen in wat er in de klas gebeurt met betrekking tot omgaan met verschillen heeft een positief effect. Robert vertelt over goede ervaringen op een school waar de leerkracht tijdens een ouderavond vertelt hoe zij in de klas aandacht besteed aan omgaan met verschillen. Om het de ouders te laten ervaren, maakt zij gebruik van een oefening die ook wordt gedaan met de kinderen. Het mes snijdt daarmee aan twee kanten. Ouders krijgen meer beeld bij wat de kinderen leren en kunnen daar thuis op terugkomen. En ouders komen zelf in gesprek over verschillen en overeenkomsten in culturele en andere achtergronden, wat leidt tot meer onderlinge verbinding.

Als school kun je nog een stap verder gaan door ouders expliciet te betrekken bij het leren om te gaan met verschillen van hun kinderen. De leerkracht kan daarbij een beroep doen op de ouders: ‘Om school en thuis – twee contexten van leren voor de kinderen – met elkaar te verbinden, zou het mooi zijn als we beiden expliciet aandacht besteden aan omgaan met verschillen.’ Lees verder…

Femmy Wolthuis

Femmy Wolthuis is adviseur en coach voor schoolleiders in het basisonderwijs en loopbaancoach voor jongvolwassenen in het hoger onderwijs. Vanuit haar bedrijf EduWijs biedt ze ondersteuning bij het creëren van partnerschap tussen school en ouders. Zie: eduwijs.com http://www.eduwijs.com

Femmy is verder gegaan met haar onderzoek naar antwoorden voor de schoolleider uit Amsterdam Oost. Zo schreef ze een vervolgblog waarin ze vertelt over de inzichten van Mustapha Khaddari, van de Amsterdamse J.P. Coenschool met jarenlange ervaring in het vormgeven van ouderbetrokkenheid op een cultureel diverse school. Ook dat blog verschijnt binnenkort op hetkind.

[1] https://www.onderwijsraad.nl/dossiers/primair-onderwijs/item125

Het beeld van de blokjes komt van Femmy's site, de handen komen van Pixabay (onder licentie CC0)