Complexe (pest)casussen die in het nieuws komen: laat de collectieve woede achter, omarm de compassie

7 februari 2017

Charlotte Broekhuizen zet zich in om te voorkomen dat kinderen gepest worden en vertelt daarom in een klas over haar eigen pestverleden. Het gesprek wat dan ontstaat met een 10-jarige jongen wil Charlotte hier graag delen. 'Mijn zus', vertelt hij verder, 'begon heel hard te huilen want zij wordt al heel lang gepest, en mijn ouders wisten van niks! Nu vragen en praten mijn ouders elke dag met mijn zus'.

Het begin van een nieuw jaar. Terwijl mensen ijverig werken aan toekomstplannen, kijk ik terug met enig verdriet naar 2016. Een jaar waarin hulpinstanties vingers wijzen, het thema sociale veiligheid leidt tot het stellen van sancties aan scholen, kinderen en jongeren ‘de echte aandacht van hun omgeving missen’, en de 15-jarige Tharukshan Selvam uit Heerlen ons allen radeloos maakt door zijn dood. 

Het is opvallend hoeveel er over kinderen wordt gepraat. Over, maar niet mét kinderen. De kinderombudsman heeft in december resultaten gepubliceerd van de ‘Kinderrechtentour’, waarin zij met honderden kinderen en jongeren spraken wat zij belangrijk vonden. Met stipt op één missen de kinderen aandacht van hun omgeving, gaven zij aan.

Er zijn vele momenten geweest in 2016, waar ik met regelmaat aan terugdenk. Zo denk ik aan lieve Tygo die op nationale televisie vertelt dat hij wordt gepest vanwege zijn lengte. Of de 8-jarige Sharleyne die van de tiende verdieping viel of werd geduwd, ondanks de betrokkenheid van hulpinstanties. Vorige week dacht ik even aan Niels: een kwetsbaar en fijne jongen, die maar 18 jaar mocht worden. 

Het zijn vaak complexe situaties en casussen, incidenten die in het nieuws komen. Collectieve woede en radeloosheid voeren de boventoon. Met regelmaat is menselijkheid en empathie dan ver te zoeken, wat zorgt voor verwijdering in plaats van verbinding. Vingers wijzen is snel gedaan en ook begrijpelijk. Zeker als we zoveel complexe materie niet begrijpen.

Signaleren van onveiligheid, het creëren van veiligheid en een fundering leggen voor compassie begint door het stellen van vragen. Zo herinner ik mij goed een gesprek met een 10-jarige jongen te midden van zijn klas uit mijn preventieve trainingsles. In de derde les met deze groep vertelde ik hem over mijn eigen verleden, hoe ik erg gepest was en mezelf was kwijtgeraakt.

De eerstvolgende keer vroeg ik aan de leerlingen: 'Wat is er gebeurd na de vorige les en wie wil er wat over zeggen?' Hij stak direct zijn vinger op. Vrolijke opwinding en ook treurigheid klonk in zijn stem: 'juf, wij hebben nu hele andere gesprekken aan tafel. Ik vertelde jouw verhaal en dat je ook moest huilen.' Begrijpend knikte hij verder: 'niet omdat je nog boos bent, maar zo verdrietig was omdat niemand luisterde naar jouw verhalen en die van de pesters'. Andere kinderen knikken instemmend mee.

'Mijn zus', vertelt hij verder, 'begon heel hard te huilen want zij wordt al heel lang gepest, en mijn ouders wisten van niks! Nu vragen en praten mijn ouders elke dag met mijn zus'. 'En wat vragen jullie dan?', vraag ik. 'Nou, hoe we dit samen kunnen oplossen, want mijn zus is bang dat het erger wordt als ze gaat klikken. En ik probeer extra lief te zijn voor haar en vertel dat het niet door haar komt.'

Na afloop van de les komt hij samen met een vriend naar mij toe: 'juf, dank je wel'.

Gerechtigheid is het verleden, en veiligheid gaat over de toekomst. Een toekomst creëren waarin we vragen aan elkaar hoe het gaat, wachtend op een antwoord en dit dan moeiteloos voor altijd blijven doen.

Terwijl de bovenstaande blog paraat stond is de realiteit inmiddels alweer keihard binnengekomen. Het verdrietige nieuws van de 15-jarige Tharukshan Selvam die na eindeloze pesterijen uit het leven is gestapt. Nu kunnen we met elkaar discussiëren wie er in deze verantwoordelijk is, maar ik sta even stil. Ik laat mijn boosheid achterwege om mijn menselijkheid voorop te stellen. Mijn gedachtes gaan uit naar zijn familie, vrienden en kennissen die liefde en aandacht verdienen. En de gedachtes stoppen niet vandaag, morgen of volgend jaar. Tharukshan en alle andere kinderen mogen niet worden vergeten.

Charlotte Broekhuizen is oprichtster van HeldenZijn, een anti-pestplatform en programma voor álle kinderen.