Wouter Sanderse, vooraf aan webinar, over brede vorming op vmbo: ‘Er is een rijke wereld aan wat hier al gebeurt ’

27 september 2023

Wat op de havo en het vwo aan Bildung gebeurt, moet ook op het vmbo gebeuren. Dit was de gedachte van Wouter Sanderse, universitair docent aan de Universiteit voor Humanistiek,  toen hij met het project Voorbeeldige bildung in het vmbo begon. Sanderse startte een onderzoek naar de rol van de docent als voorbeeldfunctie bij brede vorming. Zo ontdekte hij dat wat er op het vmbo speelt, heel waardevol is voor de brede vorming van leerlingen op andere niveaus. ‘Het vmbo heeft veel interessants te melden als het gaat om beroepsvoorbereiding.’

Op dinsdagavond 31 oktober zal Wouter – met Eva-Anne Le Coultre - een webinar verzorgen over Bildung en filosofie op het (v)mbo. Je kunt je daar hier voor aanmelden.

‘Een van mijn redenen om onderzoek te doen naar het vmbo, is dat de term Bildung tussen pakweg 2010 en 2022 vooral is uitgedacht en uitgewerkt richting havo/vwo en de lerarenopleiding. Met het vmbo en het mbo leek Bildung weinig te maken te hebben, omdat veel mensen denken dat vmbo-leerlingen en mbo-studenten zich vooral voorbereiden op de arbeidsmarkt. Vmbo’ers en mbo’ers leren allerlei kennis, vaardigheden en houdingen die daarvoor nodig zijn. Behalve dat, zijn er natuurlijk ook de algemeen vormende vakken zoals wiskunde en Nederlands. Maar een brede vorming die gaat over vragen als “wie wil ik zijn?” en “hoe verhoud ik me tot de samenleving?” zou voor het vmbo veel minder geschikt zijn. Die aanname vond ik onterecht.’

Verschil in brede vorming

Bovendien, daar waar in het vmbo aandacht wordt besteed aan brede vorming, wordt dit vaak anders begrepen dan in havo/vwo. Zo deden Geert ten Dam en Monique Volman onderzoek naar projecten die de sociale competenties van leerlingen bevorderen. ‘Het bleek uit hun onderzoek dat zulke projecten in het vmbo meer gericht zijn op het meegeven van wat ze een “reddingsvest” noemen,’ vertelt Sanderse. Daarmee doelt hij op de veronderstelling dat leerlingen houdingen en vaardigheden meekrijgen om in de huidige maatschappij te overleven. ‘Terwijl projecten op havo/vwo meer in het teken staan van “levenskunst”. Leerlingen gaan naar musea, doen extra-curriculaire activiteiten en de wereld wordt de klas in gehaald. Terwijl het vmbo soms blijft steken op meer zelfvertrouwen creëren. Dat is weliswaar een belangrijke basis, maar het zou niet alles moeten zijn.’

De aanname dat er op het vmbo meer moet gebeuren om brede vorming gelijk te trekken met andere niveaus, heeft Sanderse gaandeweg wel bijgesteld. ‘Er gebeurt genoeg in het vmbo waarvan we kunnen leren over Bildung. Vorming gebeurt niet alleen via kunst en filosofie. Het vakmanschap en de professionaliteit die je aanleert in een beroepsopleiding bieden een eigen “trainingssfeer” (zoals René Gude dat noemde) waarin je je kunt vormen. Denk aan het werken als kapper of loodgieter: je moet je verplaatsen in klanten, geduldig zijn, problemen oplossen, creatief zijn, zelfstandig te werk gaan, een moreel oordeelsvermogen hebben, e.d. Dragen de producten die je verkoopt en diensten die je levert bij aan een ‘betere wereld’, en wat versta je daar dan onder? Bildung kan dus net zo goed via het beroep gaan. Eigenlijk biedt de ‘b’ van het vmbo een prachtige ingang tot Bildung, daar mogen we ook onze lessen uit trekken. Daarom vind ik een brede brugklas een goed initiatief, want dan komen al die werelden samen en kunnen leerlingen van elkaar leren.”

Vorming gebeurt niet alleen via kunst en filosofie. Het vakmanschap en de professionaliteit die je aanleert in een beroepsopleiding bieden een eigen trainingssfeer.''

Webinar 31 oktober

Tijdens het webinar Dat hoeven ze toch niet te weten…? op dinsdagavond 31 oktober 2023 gaat Sanderse samen met Eva-Anne Le Coultre dieper in op het belang van filosofie en Bildung in het vmbo. Aan de hand van hun beide projecten en best practices uit het onderwijsveld, kun je inspiratie opdoen voor in je eigen onderwijsorganisatie. Sanderse: ‘Als je op zoek bent naar inspiratie vanuit mensen die het vmbo veel breder opvatten dan hoe het vaak wordt gezien, dan is dit webinar wat voor jou. Je ontmoet gelijkgestemden en staat er als kartrekker van burgerschapsvorming, filosofie of Bildung in je eigen school niet langer alleen voor.’

Zie ook de website 'Bildung in het vmbo'