Wie is de leraar in tijden van ChatGPT?

22 november 2023

Wie is de leraar in tijden van ChatGPT? Wat is de school nu Artificial Intelligence zich meer en meer in onderwijs nestelt? Remco Pijpers stelt deze vragen na een nieuwsbericht over een school in Texas, zie hier. Is dit dan nog een school? Wat is jouw beeld van ‘het schoolse’ in tijden van AI? Kan de leraar interesse opwekken voor de wereld door iets op tafel te leggen én door die wereld via het scherm mee te delen? Zo ja, hoe?

Op 23 januari 2024 verzorgt stichting NIVOZ een avond over onderwijs en technologie in het Rotterdamse Dokhuis, met leraar-onderzoeker Haitske de Visser, onderzoeker Leone de Voogd en Remco Pijpers (namens Kennisnet) als sprekers. Wees welkom. Klik hier.

Artificial Intelligence in het midden

Op de school in Texas, Alpha genaamd, werken leerlingen de eerste twee uur in een op AI gebaseerd ‘mentorsysteem’. Het systeem serveert lesstof op individueel niveau, in een passend tempo. “Het systeem comprimeert zes uur lesstof tot slechts twee uur”, aldus de schoolleider. De overige zes uur van de schooldag doen leerlingen ‘life skills’ op (zoals spreken in het openbaar), begeleid door leraren, die functioneren als ‘gids’.

Het beeld van het schoolse moge hier duidelijk zijn: het AI-systeem als een ‘midden’, dat als ‘mentor’ inspeelt op de persoonlijke ‘leerbehoeften’ van leerlingen. De leraar is begeleider, coach.

Leraar en lesstof in het midden

De Vlaamse pedagogen Jan Masschelein en Maarten Simons bepleiten in ‘Apologie van de school’ (2012) een ander beeld. Ze breken een lans voor de school als een 'middenplaats' waar de tijd is vrijgemaakt. Vrije tijd is vrij van de ‘economie’ van vaardigheden en kennis. Leerlingen moeten kunnen oefenen, zonder dat dit 'productief' hoeft te zijn, direct inzetbaar voor bijvoorbeeld de arbeidsmarkt.

• Het gaat niet om 'leerwinst', via continue monitoring te berekenen. Het wezenlijke is, aldus Simons en Masschelein, wat door de leraar ‘op tafel wordt gelegd’ - de lesstof en via die lesstof ‘het ontsluiten van de wereld en het tot leven wekken van die wereld zelf’. 
• De leraar is cruciaal. ‘Precies door de manier waarop leerkrachten omgaan met de dingen en de praktijken concreet gestalte geven en belichamen, tonen ze wat waardevol is en wat voor hen ‘gezag’ heeft.’ 
• Zo kan 'vorming' ontstaan - ’de verhouding van leerlingen tot de wereld zoals die in een vak of in leerstof tot stand komt’. 

Kortom, de leraar die de lesstof belichaamt, in plaats van dat de stof algoritmisch wordt (voor)gesorteerd.

Hoe het ook zij, AI is er en de school heeft zich ertoe te verhouden. Die verhouding begint ermee, denk ik, in te zien dat AI-systemen het beeld kunnen versterken van de school als ‘producent van leerresultaten’ en AI als mogelijkheid om die leerresultaten te ‘optimaliseren’.

AI-systemen kunnen het beeld versterken van de school als ‘producent van leerresultaten’ en dan is AI een mogelijkheid om die leerresultaten te ‘optimaliseren’.''

Is dat dan nog wel een school?

Wat is jouw beeld van ‘het schoolse’ in tijden van AI? Kan de leraar interesse opwekken voor de wereld door iets op tafel te leggen én door die wereld via het scherm mee te delen? Zo ja, hoe?

Op 23 januari 2024 zal ik het met leraar-onderzoeker Haitske de Visser, onderzoeker Leone de Voogd  ook over AI hebben. De eerste vraag die ik Haitske zal stellen: wat is haar zelfbeeld in tijden van ChatGPT en Midjourney? 

Remco Pijpers is strategisch adviseur digitale geletterdheid en ethiek bij stichting Kennisnet, de publieke ict-organisatie voor het primair en voortgezet onderwijs. Hij werkt al meer dan 25 jaar, in verschillende rollen, op het gebied van jeugd en digitale technologie.