Van onmacht naar macht. Hoe onderwijspraktijk via de kunst en ‘het geraakt worden’ weer congruent kan worden

5 juni 2024

Deze film is een experiment, vertelt Saar Frieling. Zij is onderzoeker in het programma Breedvormend onderwijs. Met een expertgroep werkt zij aan het thema Toetsen. Een van de bevindingen is dat toetsen en verantwoorden de plek is waar incongruentie in het onderwijs begint. Op allerlei scholen en instellingen klinkt ‘we willen wel anders, maar voelen geen ruimte, omdat er zoveel van ons gevraagd wordt’. Kijk en laat je de komende 15 minuten meevoeren. Via de kunst: van onmacht naar macht.

Hoe vinden we in het onderwijs congruentie tussen wat we willen, denken en doen? In deze film kijk je naar hoe deze onderzoeksvraag experimenteel wordt aangevlogen door onderwijsdenkers, praktijkmensen en kunstenaars. De hypothese? Om congruentie te vinden hebben we het voelen nodig, het geraakt worden.

Saar: ‘Veel van de gevoelde druk heeft te maken met verantwoording en toetsing. Mijn hypothese is dat incongruentie vaak te maken heeft met het overslaan van de emotie. We gaan van probleem (denken) naar oplossing (handelen) zonder stil te staan bij de vragen en gevoelens die daaraan vastzitten. Vragen zijn vaak verbonden met die emoties, met het gevoel dat er iets niet klopt, met onmacht, met ongemak. Kunst is de manier om uitdrukking te geven aan wat we voelen.’

Saar kende het werk van Bart & Anouk. Ze vroeg of zij bij het gesprek aan wilden schuiven om vanuit de kunst een reflectie te maken. Bart van Rosmalen is lector Kunst en Professionalisering bij de HKU en cellist. Anouk is docente, theatermaker en schrijver. Beiden maken gebruik van muzische werkvormen, ook in onderzoek en bij onderzoeksvragen.

Saar: ‘Ter voorbereiding dachten we allemaal na over onze eigen onmacht rondom het thema toetsen. Het steentje in de schoen. Na een eerste vertelronde langs deze ervaringen zijn we gaan terug maken. We schreven een korte tekst op basis van wat we hoorden. En lazen die voor. Daarna pas gingen we in gesprek. Al die tijd zat Anouk in ons midden te schrijven en na afloop hebben Anouk en Bart hun performance uitgevoerd.’

Er zijn veel verhalen te vertellen over die middag, dit is er een.

Zie ook: www.breedvormendonderwijs.nl

Film en montage: Koen van Driel
Met dank aan: Bart van Rosmalen, Anouk Saleming, Rob Kickert, Wouter Modderkolk en Maaike Kramer.