Sietske Dijkstra en het mysterie dat achter een tacit dimension verborgen ligt: ‘Het meeste weten we helemaal niet, maar dat is misschien ook helemaal niet zo erg…’

15 februari 2023

Met Sietske Dijkstra verkennen we in deze NIVOZ-podcast het gebied van het weten, de expliciete en de impliciete kennis, deels opgeslagen in ons eigen lichaam en ons gewaar zijn. ‘Het meeste weten we helemaal niet,’ stelt ze om te beginnen vast. ‘Maar dat is misschien ook helemaal niet zo erg, mits we het vermogen hebben om aan ontdekkend leren te kunnen doen, ons door de ervaring te laten meenemen of met het lichaam er in te laten zakken.’

Je kunt je abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We publiceren ongeveer tweewekelijks. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding. Dit is aflevering 69.

In deze ontmoeting met Sietske Dijkstra gaat het over belichaamde professionaliteit en het versterken van een zeker lichaamsbewustzijn, alles vanuit het besef dat we meer zijn dan onze gedachten. Bewustwording vanuit het lichaam versterkt ons vermogen om present te zijn, om - ook als leraar - de goede dingen te doen, op het juiste moment. ‘Als we niet in contact zijn met ons eigen lichaam of met onze eigen sensaties wordt het veel moeilijker om bij die ander te zijn of die ander te lezen. Het hoofd hoeft natuurlijk niet weg. Maar die gevoeligheid, zowel ten aanzien van jezelf en je eigen lichaamsgewaarwordingen, is wel heel erg belangrijk. Ook ten opzichte van de situatie en naar de gewaarwordingen van anderen.’

Sietske Dijkstra zegt het vanuit een schat aan ervaringen (en kennis) die ze heeft opgedaan - en opgeslagen - vanuit haar professie en onderzoek rondom geweld tussen partners, in gezinnen en instellingen en de invloed die dat heeft op alle relaties en het gevoel van veiligheid. Geworteld in de psychologie voerde ze in de jaren tachtig en negentig eindeloos veel gesprekken met ‘slachtoffers’ en vond ze haar missie in het werk op het terrein van relationele en sociale veiligheid. Tussen 2007 en 2014 was ze al eens lector bij Avans. Maar haar praktijk heeft zich – zo blijkt uit deze podcast - verder uitgebreid, zowel in de breedte als in de diepte. Ze sloot in 2012 aan bij het onderzoekende gezelschap van Harry Kunneman, rondom Normatieve professionalisering - om later (2017-2020) in de werkplaats Muzisch Onderzoek en recentelijk in de ontwerpende master Crossover Creativity bij de HKU nog nadrukkelijker nieuw terrein te ontginnen.

Sietske doceert, geeft lezingen, ontwikkelt en kijkt/onderzoekt verder - vooral interdisciplinair – op het terrein van embodiment en collectief leren. ‘Met elkaar op reis gaan, vanuit allerlei gezindten, dat maakt ons zoveel rijker, dan komen we zoveel verder en op zulke andere plaatsen dan wanneer we alleen die reis – vaak alleen in ons eigen hoofd – afleggen.’

Met elkaar op reis gaan, vanuit allerlei gezindten, dat maakt ons zoveel rijker, dan komen we zoveel verder en op zulke andere plaatsen.''

Het integreren van denken en doen – weten uit ervaring en andersom – lijkt in haar manieren van werken fundamenteel. ‘Ik noem het zelf vaak dat ik eigenlijk denk ik een liefde heb ontwikkeld in het heen en weer bewegen tussen weten en doen. Want vanuit dat doen kan ik ook heel geïntrigeerd raken over waarom ik iets heb gedaan of hoe iets is gedaan of wat daar eigenlijk nog meer te verkennen is.’

Haar aandacht heeft zich door de tijd heen verlegd naar verfijnde ervaringskennis die niet direct via onze zintuigen valt af te leiden, maar die er wel is en om bewustwording en erkenning vraagt. Goed werk is belichaamd werk. De Hongaarse filosoof Michael Polanyi en zijn begrip van tacit knowing is in dat opzicht een fascinerende en onuitputtelijke bron van inspiratie. ‘Hij is een wetenschapper die zich op zoveel velden heeft begeven, maar die uiteindelijk ook met die tacit dimension kwam. En dat is dat er eigenlijk toch ook een soort mysterie in ons zit. Het meeste weten we helemaal niet.’

Sietske vertelt in deze NIVOZ-podcast over speelse vormen, over werkplaatsen en over haar eigen praktijk waarmee we onszelf als professional en als mens toegang kunnen verschaffen tot deze ‘ongekende’ werkelijkheid en de schatten die erin verborgen zitten. ‘Het expliciete weten is eigenlijk een veel kleiner domein dan dat hele grote domein waar de dingen op rusten. Tacit knowing is een bron die in feite ook verwijst naar een surplus dat er is. En dat surplus zit ook in ons eigen lichaam. Dus we hoeven daarvoor niet naar een theorie af te reizen. We kunnen heel dicht bij huis blijven.’

Tacit knowing is een bron die in feite ook verwijst naar een surplus dat er is. En dat surplus zit ook in ons eigen lichaam. Dus we hoeven daarvoor niet naar een theorie af te reizen. We kunnen heel dicht bij huis blijven.''

In deze podcast word je ingeleid in een wereld die je – als mens en professional – nieuwsgierig maakt. Het gaat over het pendelen tussen een quick mind en slow mind, over het navigeren door jouw eigen innerlijk landschap en over verborgen schatten, die – als je er contact mee krijgt - ook niet meer loslaten. ‘De kracht van belichaamde ervaring’ is de titel van het boek dat in 2023 van Sietske’s hand zal verschijnen en waarin veel samenkomt. Ze bundelt daarin artikelen en eerder werk rond de thema’s thuis, geweldspatronen, tacit knowing en collectief leren.

Meer publicaties van Sietske Dijkstra:

1. Verborgen Schatten. Wat professionals doen en cliënten ervaren bij de aanpak van geweld (2011, tweede herzien druk SWP)
2. Het meervoudige thuis van de familie Polanyi, lees hier.
3. Sietske spreekt in deze podcast over project Drama Girl, vanuit een muzisch onderzoeksgroepje naar belichaming. Lees en bekijk hier meer.
4. De waarde van tacit knowing voor transformatief leren (in musework), 2020 (Opdracht: Schrijf de speech van je leven).
5. Je gezamenlijk in vrijheid onderdompelen en langzaam laten zakken in een bewegend veld, januari 2019. Lees hier.
6. Indwelling, een klein manifest (zie ook einde podcast)
7. Lichtvoetige rondgang. Een muzisch-methodologische reflectie op de onderzoekswerkplaats, artikel uit 2019 in Blad 2