Ruimte in Regels: neem je verantwoordelijkheid als school

12 december 2017

Docent Ton van Rijn is een groot voorstander van vernieuwing in het onderwijs. Zo zette hij de Rosmalense school Wittering.nl mede op de kaart. Zijn vernieuwing richt zich vooral op het meer verlenen van autonomie aan kinderen en het stoppen met het vergelijken van kinderen met normen of elkaar. Dit is zijn pleidooi om als leerkracht weer het heft in eigen handen te nemen.

De afgelopen jaren ben ik van de Achterhoek via Raalte, Zeist en Gouda ook in Rotterdam beland. Van oost naar west. Wat me onderweg is opgevallen, is het verlangen naar beter en vooral ander onderwijs. Het mag weer, het kan weer. We mogen echt weer met kinderen werken, zoals we dat altijd hebben gewild. Met name bij de oudere leerkrachten zie ik dat heel sterk, omdat ze dat in het vorige millennium veel meer konden. Ik heb goed opgeleide kleuterleerkrachten zien huilen, omdat ze eindelijk weer het gevoel kregen dat ze werden gezien en gewaardeerd om wie ze zijn en wat ze kunnen. Maar durven ze het nog wel, echt voor het kind opkomen en uitgaan van verschillen, of zijn ze te veel besmet met het “voldoen aan”?

Vooral ruimte en mogelijkheden zien
En dan komen het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Inspectie van het Onderwijs met het boekje “Ruimte in regels". (pdf) De brochure geeft een overzicht van de belangrijkste regels rond administratie en verantwoording voor het primair onderwijs, en antwoorden op veelgehoorde vragen.

De trend van het boekje is dat leerkrachten, scholen en besturen vooral de ruimte en mogelijkheden moeten willen zien. Zo wordt het toegespitst op de eigen verantwoordelijkheid van de scholen en beweren de auteurs dat dit altijd al zo geweest is. Natuurlijk zit daar een kern van waarheid in. En de scholen die dit al hebben aangedurfd, hebben die ruimte ook genomen en hun verantwoordelijkheid ontwikkeld.

Lef hebben en weerstand overwinnen
Uit eigen ervaring als voormalig directeur van de Wittering.nl in Rosmalen weet ik dat als geen ander. Daar komt dan ook nog het bestuur bij, dat er baat bij heeft om uit de volgsystemen gelijk gegenereerde cijfers aangereikt te krijgen. Je hebt er veel lef voor nodig en moet veel weerstand overwinnen om juist de verschillen tussen kinderen als uitgangspunt te nemen en ze in hun ontwikkeling alleen maar met zichzelf te vergelijken. Dát het nodig is, vindt elke leerkracht. Maar waarom doen we dat nu nog niet massaal?

Doorontwikkelen van concepten onder Wittering.nl
En op zo’n moment is het fijn dat ik afgelopen vrijdag weer de denktank heb ontmoet die ook verantwoordelijk is voor de kennis onder Wittering.nl, en meemaak dat er een doorontwikkeling wordt gemaakt. De kennis van de wereld, samengevat in kernconcepten en opnieuw opgehangen onder de term “Gestaltscholen” (zie: www.gestaltleren.com). En omdat ik ook verbonden ben aan de stichting Nivoz zie ik ineens de broodnodige steun voor de leerkrachten en scholen tevoorschijn komen. Omdat, gesteund door een diep ervaren, een verandering die gebaseerd is op kennis en die door leerkrachten zo gewenst is is heel dichtbij en mogelijk is. Het beste argument? Elk kind verdient het om op zijn eigen manier zijn vermogen en talenten te ontwikkelen in een natuurlijk tempo, met de steun van echte pedagogen. Het gestaltdenken gaat dus veel verder dan het uitvoeren van kernconcepten.

Wat is er echt nodig?
Met deze inzichten, met behulp van opnieuw doordachte kernconcepten en met de herwaardering van de pedagogiek door het werk van o.a. Luc Stevens en Gert Biesta, daag ik leerkrachten en scholen uit om opnieuw te willen leren en vooral ten diepste te willen begrijpen wat er echt nodig is. Dat betekent bestaande kennis helemaal opnieuw neerzetten en dan te komen bij de leeromgeving, het verlenen van autonomie en het opvoeden via een doorleefde pedagogiek. Die leerkracht wil je heel graag zijn en dat geeft energie en plezier in je werk.

In elke leerkracht sluimert… meer!
De werkers stoppen niet. Harry Gankema van Gestaltleren.com is een fantastische denker. Mensen om hem heen brengen orde en duidelijkheid en reiken handvatten aan. Mensen zoals ik willen een bijdrage leveren en scholen echt helpen, want het goede nieuws is, dat het in elke leerkracht sluimert. De kinderen kunnen het wel, omdat het voor hen zo natuurlijk logisch is. Als mensen als Ewald Vervaet zo'n moeite doen om ons te laten zien dat ontwikkeling vooral het 'met kennis volgen van kinderen' is en als dan de kinderen het tempo bepalen, dan ben ik ervan overtuigd, dat we het allemaal wel kunnen weten. Die kennis omzetten in de praktijk is ons werk. Het onderwijs en de leerkrachten kunnen die handschoen nu oppakken. Er zijn al veel scholen die het al langere tijd doen. Zij bewijzen, dat als je stug doorzet en gelooft in wat je doet en je blijft ontwikkelen, kinderen tot bloei komen en er fantastische dingen gebeuren.

Wij kunnen het mogelijk maken! Over resultaten hoef je je niet druk te maken. Die zijn vele malen beter, maar dan wel anders "meetbaar".

Ton van Rijn is docent Pedagogisch Leiderschap bij de stichting NIVOZ en daarnaast als begeleider verbonden aan de Coalitie.

Ton van Rijn heeft ruim veertig jaar onderwijservaring, waarvan hij de laatste negen jaar als directeur werkte bij de innovatieve basisschool Wittering.nl in Rosmalen. Met zijn bedrijf Onderwijsgewoondoen.nl adviseert en begeleidt hij scholen die willen kantelen naar een meer kindgerichte benadering van het onderwijs.